Kıdem tazminatı fona dönüştürülüyor

Artık 15 yılını dolduranlar da kıdem tazminatı alabilecek. Hükümet, kıdem tazminatının fona dönüştürülmesi konusunda çalışmalarını tamamlamak üzere. Konuya ilişkin yasa yürürlüğe girdiğinde herkes sisteme dahil olacak ve mevcut çalışana geçmiş dönem için tercih sunulacak. Fondan kesintisiz ilk çekiş hakkı 15 yıl olarak belirlendi.

Dünya gazetesinden Mehmet Kaya'nın haberine göre, bireysel fon kurulması kesinleşti. Fondan kesintisiz ilk çekiş hakkının 15 yıl olmasının belirlendiği, ölüm dışındaki, evlilik, askerlik vb. özel durumlara ilişkin olarak da 10 yıl şartının olacağı kaydedildi.

Fon sisteminin yürürlüğe girişine ilişkin olarak ise yasa çıktıktan sonra, çalışmaya devam eden ve yeni işe giren herkes, yasanın yürürlük süresinden itibaren sisteme dahil olacak.

Mevcut çalışanların geriye dönük haklarına ilişkin olarak da tercih hakkı sunulacak. İsteyen, eski yasaya göre geçmiş haklarını koruyacak ya da işveren ile de uzlaşarak yeni sisteme dahil olacak. Yeni sisteme geçiş olması halinde, işverenin işçi adına toplam bir tutar prim yatırması, işçinin de bu tutarı belirli bir süre çekmemesi esası geçerli olacak.

Kıdem tazminatında hükümetin yaptığı hazırlığın temel çerçevesini, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile ilişkilendirilen bir fon sistemi oluşturuyor. Her bir çalışan için Bireysel emeklilikte olduğu gibi bir hesap açılacak. Hesap, kişinin çalıştığı işyerinden bağımsız, kendi adına olacak.

Mevcut çalışana tercih hakkı

Bütün çalışanlar aynı anda fon sistemine geçecek. Hazırlanan taslak, yasanın fon sistemine geçiş için belirlediği tarihten önceki çalışanlar için bir "tercih hakkı" verecek. Buna göre, eğer işçi ve işveren anlaşıp, geçmiş dönemi kapsayacak bir tutarı toplu olarak fona yatırırsa, tamamıyla yeni yasaya tabi olacak. İşçi isterse ya da işveren toplu para yatırmayı reddederse, geçmiş dönem için, eski yasaya göre haklarını korumayı tercih edebilecek.

Her bir bireysel hesap, bir emeklilik şirketi tarafından yönetilecek. Nemalandırmalar da mevcut bireysel emeklilik fon yönetimleriyle yapılacak ancak emeklilik şirketinin sadece bu hesaplar için oluşturabileceği fon ya da başka araçlarla olabileceğine yönelik bir ikincil mevzuat düzenlemesi yapılacak.

Erken çekimde hesap değişecek

İşçiler en az 3600 gün prim ödeme ve 15 yıl çalışma şartıyla her yıl için 30 gün karşılığı para çekme hakkına ulaşacak. Askerlik, evlilik gibi özel durumlarda çekme hakkı için en az 10 yıl şartı aranacak.

Belirlenen bu unsurların tartışmaya açık olduğu, örneğin ana çekme hakkının 10 yıla indirilmesi istenirse, prim oranlarında düşüş ya da 20 günlük ücret karşılığı çekme hakkı tanınması gibi detay düzenlemelerin yapılabileceği kaydedildi.

Ana çekme hakkının verileceği 15 yılın ardından, sonraki yıllarda çekme hakkı verilmesi için 1800 gün çalışmış olmak şartı getirilecek. Bu kapsamdaki çekişlerde hesaplarda tahakkuk etmiş (her yıl için 30 çalışma günü karşılığı) tutarın yarısı kadar para çekilebilecek.

Emekli olurken, hesapta biriken paranın tamamı çekilebilecek. İşveren, primleri yatırmamışsa uyuşmazlık işçi-işveren arasında sayılacak ve işçi hukuki süreçle işvereninden primlerini, bireysel emeklilik şirketinin belirteceği nema farkları dahil tahsil edecek. Devlet, primlerin yatırılması konusunda herhangi bir garanti vermeyecek.

Primler işveren tarafından yatırılacak. İşçi ve kamu desteği anlamında prim katkısı olmayacak. Kamu, vergi ya da işsizlik sigortası priminden indirim yoluyla bir destek verecek.

Yapılan yüzde 4 prim alınması senaryosuna göre; ilk çekme hakkının 15 yıl olması, reel olarak yüzde 3 oranında nema sağlanması ve işçi ücretlerinde 15 yıllık ortalama ücret artışının reel olarak yüzde 1,5 düzeyinde kalması halinde işçinin her yıl için 30 günlük çalışma karşılığı ücreti kadar birikime ulaşıldığı hesaplandı.

Kıdem tazminatında Avusturya modeli!

Avusturya 90'lı yıllarda bireysel fon hesabına geçişi için bir düzenleme yaptı. Düzenlemede, prim oranı aylık ücretin yüzde 1,53'ü olarak belirlendi.

Avusturya uygulamasında mevcut çalışanlara 3 seçenek verildi. Bunlar, yeni yasanın kapsamına girmeme, işçi işveren uyuşmasıyla yeni sisteme entegrasyon ve işçi-işveren uzlaşmasıyla, işçinin geçmiş haklarından vazgeçerek işverenin daha yüksek prim yatırması olarak sıralandı.

Avusturya modeli de bireysel fon hesabı, en az 3 yıl prim ödendikten sonra para çekme hakkı, emekli oluncaya kadar fona dokunmama karşılığı vergi istisnası veriliyor. Emeklilikte fondaki paranın tamamının çekilmesi ya da aylık maaş alınması da tercih edilebiliyor.

Kaynak: Takvim