TYP sürekli olacak mı?, TYP yeniden düzenlendi! İşte ayrıntılar...

TYP'YE KADRO VERİLECEK Mİ? 300 binden fazla TYP çalışanı kendilerine kadro verilmesini talep ediyor. İŞKUR bünyesi altında her gün yüzlerce kurum TYP personeli istihdam ediyor. TYP kadrolarında sürekli bir devir daim söz konusu

Bu çalışmamızda 29.05.2022 tarihli ve 31850 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Toplum Yararına Programların Yürütülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik"in usul ve esaslarını, kimlerin hangi koşullarda yararlanabileceğini, programın süresi ve diğer temel hususlarını ele alacağız.

Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) tarafından 2009 yılından bu yana uygulanan, son yıllarda da (kovid dönemi öncesi) oldukça geniş bir yelpazede kamu kurumlarının ve işsiz vatandaşlarımızın faydalandığı Toplum Yararına Programlara (TYP) dair mevzuat düzenlemesi, 08.04.2022 tarihli ve 31803 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Aktif İşgücü Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik" ile yürürlükten kaldırılmıştı. Ancak 29.05.2022 tarihli ve 31850 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Toplum Yararına Programların Yürütülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik" ile TYP'nin usul ve esasları yeniden düzenlenerek aynı tarihte yürürlüğe girmiştir.

2. TOPLUM YARARINA PROGRAM (TYP)

Toplum Yararına Programlar, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğünün koordinasyonu ve gözetiminde tüm illerde bulunan Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri ve yetki verilen hizmet merkezleri tarafından yürütülmektedir. Söz konusu programlar Toplum Yararına Programların Yürütülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte yer alan hükümler çerçevesinde gerçekleştirilmekte olup, programın detaylarını aşağıda açıklayacağız.

2.1. Toplum Yararına Programın (TYP) Tanımı

Toplum Yararına Programlar (TYP); afet, salgın, acil durum dönemlerinde ve diğer mücbir sebeplerde kamu hizmetlerinin desteklenmesi yoluyla özel politika gerektiren gruplar başta olmak üzere işsizlerin çalışma alışkanlık ve disiplininden uzaklaşmalarını engelleyen ve bu kişilere geçici gelir desteği sağlayan programlardır.

2.2. Hizmet Sağlayıcılar

Toplum Yararına Programların Yürütülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğe göre TYP'lerde sadece kamu kurum veya kuruluşları hizmet sağlayıcı olabilmekte ve söz konusu programlar iş birliği yöntemiyle düzenlenebilmektedir.

Ayrıca, hizmet sağlayıcı kamu kurum veya kuruluşlarının kuruluş amaçlarının hizmetin konusuna uygun olması ve bunların hizmetin gerektirdiği yeterlilik ve deneyime sahip olmaları beklenmektedir.

2.3. TYP Uygulanabilecek Durumlar

TYP, 15/5/1959 tarihli ve 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun ile 9/6/1958 tarihli ve 7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu kapsamında meydana gelen afet, salgın, acil durum ve diğer mücbir sebep kararlarını müteakip veya bunlar beklenmeksizin meydana gelen sosyal kriz durumlarını aşmak için ihtiyaç görülmesi halinde kamusal hizmetleri desteklemek amacıyla düzenlenebilecektir.

Belirli bir mesleğe yönelik TYP düzenlenmesi mümkün olmamakla birlikte, yeni koronavirüs (Covid-19) salgını süresince, Sağlık Bakanlığı ile bağlı ve ilgili kuruluşları ve bunların taşra teşkilatlarının salgınla mücadele faaliyetlerine ilişkin yürüttükleri kamu hizmetlerinin desteklenmesi amacıyla şoförlük mesleğine yönelik TYP'lere istisna getirilmiş olup, söz konusu salgın boyunca şoförlük mesleğinde TYP düzenlenebilecektir.

2.4. TYP'nin Süresi ve Temel Uygulama Esasları

TYP'nin süresi ve temel uygulama esasları şu şekildedir;

" TYP'lerde haftalık yararlanma süresi en fazla 45 saattir.

" TYP'nin uygulama süresi, her bir program için en fazla 6 aydır ve sözleşmede belirlenen sürenin tamamlanmasıyla sona erer. Ayrıca, TYP'nin süresi uzatılamaz.

" TYP katılımcı sayısı 5 kişiden az olmamak üzere belirlenir. Bu belirleme uygulanacak programın niteliğine, uygulanacak alanın genişliğine ve/veya program için ayrılan kaynağın miktarına göre yapılır.

" Katılımcılar için programlardan yararlanma süresi en fazla 9 aydır.

" Mazeretsiz olarak TYP'den ayrılanlar veya kendi kusuru nedeniyle ilişiği kesilenler ile yararlandığı TYP bittikten sonra Kurum tarafından teklif edilen niteliklerine uygun en az üç iş teklifini mazeretsiz olarak kabul etmeyenler, son yararlanma tarihi üzerinden yirmi dört ay geçmedikçe yeni bir TYP'den yararlanamaz.

2.5. TYP'ye Katılım Şartları

TYP'ye katılmak için aşağıdaki şartlar aranmaktadır.

" Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak,

" Kuruma kayıtlı olmak,

" 18 yaşını tamamlamış olmak,

" Emekli ve malul aylığı almamak,

" Öğrenci olmamak (açıköğretim öğrencileri hariç),

" 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamında SGK'ya bildirilmiyor olmak ve isteğe bağlı sigortalılık hariç aynı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olmamak veya belirtilen kapsamda sigortalı sayılmamak.

Ayrıca, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin dört numaralı alt bendi kapsamında tarımsal faaliyette bulunanlar ile aynı Kanunun ek 5 inci maddesi kapsamında tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan kişiler TYP'den yararlanabilecektir.
Diğer taraftan, yararlanıcılarla ilgili Kurum tarafından belirli bir hane gelir şartı getirilebilecektir.

2.6. Katılımcı Sayısı, Seçim Esasları ve Yöntemi ile TYP İlanı

TYP katılımcı sayısı, uygulanacak programın niteliğine, uygulanacak alanın genişliğine ve/veya TYP için ayrılan kaynağın miktarına göre 5 kişiden az olmamak üzere belirlenir.

Katılımcıların TYP'nin konusuna uygun yaş, cinsiyet ve diğer nitelikleri bulunanlar arasından programın uygulandığı yere en yakın bölgeden seçilmesi esastır.

Katılımcı seçiminde 3 çeşit yöntem kullanılmaktadır. Bunlardan ilki noter kurası yöntemi, ikincisi liste yöntemi, üçüncüsü ise katılımcıların % 80'inin noter kurası yöntemi, % 20'sinin ise liste yöntemi ile belirlenmesidir. İl Müdürlüğü tarafından bu 3 usulden biri uygulanmakta olup, İl müdürlüğünün hangi yöntemi kullanacağını katılımcı seçimine ilişkin ilanda belirtmesi gerekir.

TYP'lere devam süresince adres kayıt sistemine göre aynı adreste ikamet eden kişilerden yalnızca birisi katılabilir. Ancak, toplu yaşam alanlarında ikamet edenler için bu şart aranmaz.

Terör örgütlerine ya da Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti, iltisakı yahut bunlarla irtibatı olan kişiler TYP'ye katılamaz.

Katılımcı olarak belirlenen kişiler için güvenlik incelemesi yapılabilir. Güvenlik incelemesi yapılan katılımcının terör örgütlerine veya Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum ya da gruplara üyeliği, mensubiyeti, iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğunun tespit edilmesi halinde tespit tarihi itibarıyla programdan çıkışı verilir. Ancak bu kişilere katılım sağlanan günler için ödeme yapılır.

TYP ilanları İŞKUR bilgi işlem sistemi üzerinden açılır ve başvuru süresi boyunca e-Devlet, ALO 170 ve e-şube üzerinden başvurular alınır. Ancak, zorunlu hallerde İl müdürlükleri ile hizmet merkezlerince de başvuru alınabilecektir.

Ayrıca, Kurumca uygun bulunması halinde ivedi durumlarda ilana çıkılmaksızın program düzenlenebilir.

2.7. TYP'ye Devam Mecburiyeti ve İzin

Katılımcıların TYP'ye devamı etmesi zorunludur. Katılımcılar yükleniciye ve Kuruma bilgi vermek ve Kurum veya yükleniciden onay almak şartıyla hafta tatili ve resmi tatiller hariç olmak üzere 5 güne kadar ücretsiz izin kullanabilir. Yani, katılımcıların hafta tatili ya da resmi tatil günlerine denk gelen izinleri, ücretsiz izin haklarından düşülmez.

Sağlık sorunları, evlenme, doğum ve birinci derece hısımlarının vefatı ve benzeri durumlar 5 günlük ücretsiz izin kapsamında değerlendirilmektedir.

İznin kullanımı için, izin dilekçesinin yükleniciye onaylatılması gerekmektedir. Ancak, katılımcının yazacağı dilekçede mazeret bildirilmesi zorunlu değildir.

Herhangi bir nedenle 5 günlük izin süresinin aşılması halinde (5510 sayılı Kanuna göre iş kazası ve meslek hastalığı kapsamına giren sağlık sorunları hariç), yüklenici tarafından katılımcının ilişiği kesilmeli ve il müdürlüğüne bildirilmelidir.

2.8. Katılımcılara Yapılacak Ödeme, Sosyal Güvenlik ve Vergi İşlemleri

Her bir katılımcıya yapılacak ödeme, günlük asgari ücret miktarının katılım sağlanan gün sayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktardan oluşur. Ödemeler, bir ay kesintisiz katılım sağlayanlar için 30 gün üzerinden yapılır. Yani bir aylık asgari ücret tutarında (4.253 TL) ödeme gerçekleştirilmektedir. Katılım sağlanmayan gün bulunması halinde ise, katılım sağlanmayan gün sayısının ilgili aydaki takvim gün sayısından düşülmesi sonucu bulunan gün sayısı üzerinden ödeme yapılmaktadır.

Diğer taraftan, gerçekleştirilecek ödemenin hesaplanmasında, hafta tatili ve resmi tatil günleri de dikkate alınır ve bu günlere ait ücret tam ödenir.

Aynı zamanda, vergi ve sosyal güvenlik prim giderleri katılımcıya yapılacak ödemeler üzerinden hesaplanarak bu gider kalemine ilave edilir.

Ayrıca, vergi ve sosyal güvenlik primlerinin bildirimi ve ödenmesi süreçlerinde ortaya çıkabilecek her türlü gecikme cezası, gecikme zammı veya diğer idari para cezalarından yüklenici kurum sorumlu olmaktadır.

2.9. Yüklenicinin (Hizmet Sağlayıcı) Sorumluluğu

Yükleniciler ile il müdürlüğü arasında TYP'nin niteliğini ve karşılıklı hak ve yükümlülüklerini gösteren bir sözleşme imzalanır. Yüklenicilerin, yani kamu kurum veya kuruluşlarının başlıca sorumlulukları aşağıda yer almaktadır;

Katılımcıların Kurumla ilgili iş ve işlemleri dışındaki, vergi ve sosyal güvenlik gibi tüm resmi iş ve işlemleri yükleniciler tarafından yerine getirilir.

Katılımcılara ait adli sicile ilişkin yazılı beyan, sağlıkla ilgili olarak çalışmaya engel bir durum olmadığına dair yazılı beyan ve programın niteliğine uygun diğer belgelerin istenmesinden ve kontrolünden yüklenici sorumludur.

Yine, katılımcıların uygun nitelikte olmamalarından kaynaklanacak sonuçlardan veya görevli oldukları alanlara ve üçüncü kişilere verecekleri zararlardan da yüklenici sorumlu olmaktadır.

Katılımcıların devamsızlık sınırlarını aşmaları, azami süre olan 9 aydan fazla çalışmaları veya yüklenicinin herhangi bir sorumluluğunu yerine getirmemesi nedenleriyle katılımcıya yapılan fazla ödemelerden yüklenici sorumludur. Ayrıca, katılımcının ilişiğinin kesilmesi gereken tarihten sonra yüklenici tarafından çalıştırılmaya devam edilmesi halinde, fazla çalışılan süre kapsamında katılımcıya ödenen giderler yükleniciden tahsil edilir.

Diğer taraftan, yüklenici TYP katılımcılarını, TYP kapsamında yaptırmış oldukları işler de dâhil olmak üzere mevcut çalışanlarını ikame etmek amacıyla görevlendiremez.

TYP talep tarihinden önceki bir yıl içerisinde ve programın fiilen başlayacağı tarihe kadar yüklenicinin veya bağlı ve yan kuruluşlarının çalışanı olan kişiler programdan yararlanamazlar.

Bu kontrolü sağlamak için de yüklenicinin, kendi işyerleri ile bağlı ve yan kuruluşlarına ait işyeri SGK sicil numaralarını il müdürlüğüne TYP başlamadan önce teslim etmesi gerekir. Ayrıca, TYP başlamadan önce yüklenici, tüm katılımcılara ait sözleşme tarihinden önceki bir yıllık süreyi içeren SGK il müdürlükleri veya merkezlerinden onaylı hizmet dökümlerini il müdürlüğüne teslim eder. Asılların yerine başlayan yedekler için bu belge, başlamalarından itibaren 7 iş günü içinde verilir.

Yüklenicinin, hakedişlere ilişkin belgeleri izleyen ayın 7. gününe kadar il müdürlüğüne teslim etmesi gerekmektedir. Kurum tarafından katılımcılar adına gönderilen ödemeler ise, gönderildiği tarihi takip eden 3 iş günü içerisinde yüklenici tarafından katılımcılara ödenmelidir.

İş sağlığı ve güvenliği bakımından TYP'lerin uygulanması esnasında gerekli tedbirleri almak, buna ilişkin tüm araç ve gereçleri bulundurmak ve iş kazası ve meslek hastalıklarında resmi kurumlara yapılması gerekli bildirimleri süresi içinde yapmak yüklenicilerin sorumluluğundadır. Aynı zamanda, iş kazası meydana gelmesi halinde resmî kurumlara yapılması gereken bildirimleri süresi içinde yapmak ve durumu il müdürlüğüne bildirmek yüklenicilerin yükümlülüğündedir.

Diğer yandan, engellilerin programlara katılımını sağlamak üzere program uygulanacak alanların ulaşılabilirliğinde gerekli önlemleri almak da yüklenicinin sorumluluğunda bulunmaktadır.

2.10. Ödemelerin Yüklenicilere Aktarılması

Kamu kurum ve kuruluşları ile iş birliğinde sadece katılımcılara ödenmesi gereken zorunlu giderler karşılanır. Bu çerçevede;

Ödemeler, aylık hakedişler doğrultusunda yükleniciler tarafından katılımcılar için yapılan ödemelere ilişkin belgelerin il müdürlüğüne ibrazı sonrasında bu belgelerin inceleme işlemlerinin tamamlanması sonucunda yüklenicilere toplu olarak yapılır.

Aylık hakediş, cari ay boyunca programa katılım sağlanan toplam saat veya gün esas alınarak düzenlenir. Hakediş belgelerine bordro eklenerek il müdürlüğüne teslim edilir.

2.11. TYP'de Kontrol ve Denetim

Kurumun genel denetim yetkisi ile 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 625 inci maddesinin 6. fıkrası uyarınca oluşturulan Denetim Kurulunca denetim yetkisi saklı kalmak kaydıyla TYP denetiminden yüklenici sorumludur.

Ayrıca, Denetim Kurulunca yapılan denetimler veya iş ve meslek danışmanlığı hizmetleri çerçevesinde gerçekleştirilecek ziyaretler sırasında yükleniciler gerekli kolaylığı sağlamakla yükümlüdür.

3. SONUÇ

Toplum Yararına Programlar İŞKUR tarafından aktif işgücü hizmetleri çerçevesinde kamu kurumları ile iş birliği yöntemiyle düzenlenmektedir. Yeni yürürlüğe giren TYP yönetmeliğine göre programlar sadece 7269 ve 7126 sayılı Kanunlar kapsamında meydana gelen afet, salgın, acil durum ve diğer mücbir sebep kararlarını müteakip düzenlenebilecek veya bu durumlar beklenmeksizin meydana gelen sosyal kriz durumlarını aşmak için ihtiyaç görülmesi halinde kamusal hizmetleri desteklemek amacıyla kullanılabilecektir. Ayrıca, belirli bir mesleğe yönelik TYP düzenlenemeyecektir. (İstisna olarak yeni koronavirüs (Covid-19) salgını süresince, Sağlık Bakanlığı ile kamu hizmetlerinin desteklenmesi amacıyla şoförlük mesleğine yönelik TYP düzenlenebilecektir.) TYP'ler haftalık en fazla 45 saat ve her bir program için azami 6 ay süreyle uygulanabilecektir.

Programlardan İŞKUR'a kayıtlı işsizler faydalanmaktadır. Katılımcılar için programdan yararlanma süresi en fazla 9 ay olmaktadır. TYP'ye katılan kişilere günlük asgari ücret verilmekte, bir ay kesintisiz katılım sağlayanlara 4.253 TL tutarında ücret ödenmekte ve bu kişilerin vergi ve sosyal güvenlik prim giderleri de karşılanmaktadır. Tüm bu giderler İŞKUR tarafından finanse edilmektedir.

Özetle; afet, salgın, acil durum dönemlerinde ve diğer mücbir durumlarda TYP kapsamında işsizlerin programdan faydalanması sağlanarak kamu hizmetlerinin desteklenmesi amaçlanmakta, ayrıca katılımcıların geçici de olsa gelir elde etmeleri temin edilerek başta özel politika gerektiren gruplar olmak üzere istihdamında zorluk çekilen işsizlerin çalışma alışkanlık ve disiplininden uzaklaşmalarının engellenmesi hedeflenmektedir.

KAYNAKÇA

- Toplum Yararına Programların Yürütülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik.