Önceki yazımızda;“Hizmet akdi kapsamındaki sigortalılığın yasal tanımı”,“Hizmet akdine tabi çalışanlar gibi sigortalı sayılan diğer sigortalılar” ve “Bazı sigorta kollarına tabi olan ve hizmet akdi kapsamında sigortalılar gibi değerlendirilenler” başlıkları altında düzenlenen bu konulara değinmiştik.
Bu sayımızda; Sigortalı sayılanların bildirim yükümlülüğüne ilişkin işlemlere değinilecektir.
1)Bildirim yükümlülüklerine ilişkin yasal dayanak
Bilindiği gibi, kamu düzeni bir kurallar manzumesidir. Kamu düzenine, bu bağlamda kamu yönetimine yarar veya zararla sonuçlanabilecek, gerek kamu ile gerekse 3 üncü şahıs konumundaki gerçek veya tüzel kişilere, bir hakkın doğumuna veya kaybına sebep olacak hemen her şey;süre, şekil, makam/mercii ve buna benzer yönlerden bir kurala, sisteme tabidir. Taktir edilebileceği gibi, kimse yasal mükellefiyetlerini kendine göre tayin ettiği sürede, şekilde, kendine göre uygun gördüğü makama karşı yerine getiremez.
Sosyal güvenlik sistemi de kamu düreni içinde yer alan en önemli sistemlerden biridir.
Dolayısıyla, Kanun koyucu tarafından belirlenen bazı sorumlulukların yasada öngörülen sürede ve şekilde yerine getirilmesi gerekmekte olup aksi taktirde idari para cezası ile karşı karşıya gelinmesi söz konusu bulunmaktadır.
5510 sayılı Kanunun 100 üncü maddesi uyarınca;
-5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşlar, döner sermayeli kuruluşlar ile diğer gerçek ve tüzel kişiler doğrudan,
-(Münferit olarak bilgi ve belge istenmesi hariç olmak üzere) Kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ise Kurumla yapılacak protokoller çerçevesinde,
(Devletin güvenliği ve temel dış yararlarına karşı ağır sonuçlar doğuracak hâller ile özel hayat ve aile hayatının gizliliği ve savunma hakkına ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla) Özel kanunlardaki yasaklayıcı ve sınırlayıcı hükümler dikkate alınmaksızın gizli dahi olsa Kurum tarafından kişilerin sosyal güvenliğinin sağlanması, 6183 sayılı Kanuna göre Kurum alacaklarının takip ve tahsili ile bu Kanun kapsamında verilen diğer görevler ile sınırlı olmak üzere istenecek her türlü bilgi ve belgeyi sürekli ve/veya belli aralıklarla vermeye, bilgilerin elektronik ortamda görüntülenmesini sağlamaya, görüntülenen bu bilgilerin güvenliğini sağlamaya, muhafaza etmek zorunda oldukları her türlü belge ile vermek zorunda oldukları bilgilere ilişkin mikrofiş, mikrofilm, manyetik teyp, disket ve benzeri ortamlardaki kayıtlarını ve bu kayıtlara erişim veya kayıtları okunabilir hale getirmek için gerekli tüm sistem ve şifreleri incelemek için ibraz etmeye mecburdurlar.
Bu madde kapsamında ilgili kişi, kurum ve kuruluşlar Kurumun belirleyeceği süre içerisinde söz konusu talebe cevap vermek ve gereken kolaylığı göstermekle yükümlü bulunmaktadır.
Kurum, 5510 sayılı Kanun gereğince verilecek her türlü belge veya bilginin internet, elektronik ve benzeri ortamda gönderilmesi hususunda, gerçek ve tüzel kişileri zorunlu tutmaya, Kuruma verilmesi gereken her türlü belge, bildirge ve taahhütnameyi diğer kamu idarelerine ait formlarla birleştirmeye, söz konusu belgeleri kamu idarelerinin internet ve elektronik bilgi işlem ortamından almaya, bu idarelere yapılacak bildirimleri Kuruma verilmiş saymaya, bu Kanunun uygulaması ile ilgili işveren, sigortalı ve diğer kurum, kuruluş ve kişilerin talepleri üzerine veya re’sen düzenleyeceği her türlü bilgi ve belgeyi bilgi işlem ortamında oluşturmaya, bu şekilde hazırlanacak bilgi ve belgelerin sadece internet ve benzeri iletişim ortamından ilgili kişilere verilmesini kararlaştırmaya yetkili kılınmıştır.
Elektronik ortamda hazırlanacak bilgi ve belgeler adli ve idari makamlar nezdinde resmi belge olarak geçerlidir.
Belge veya bilgileri internet, elektronik ve benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulan gerçek ve tüzel kişilerin, Kurumun bilgi işlem sistemlerinin herhangi bir nedenle hizmet dışı kalması sonucu belge ve bilgiyi, Kanunda öngörülen sürenin son gününde Kuruma gönderememesi ve muhteviyatı primleri de yasal süresi içinde ödeyememesi halinde, sorunların ortadan kalktığı tarihi takip eden beşinci işgününün sonuna kadar belge veya bilgininKuruma gönderilmesi ve muhteviyatı primlerinde de aynı sürede Kuruma ödenmesi durumunda, bu yükümlülüklerin Kanunda öngörülen sürede yerine getirildiği kabul edilir.
Kurum, genel sağlık sigortalılarının bakmakla yükümlü oldukları kişilerin genel sağlık sigortasından yararlanmalarına esas bilgilerinin, sağlayacağı elektronik alt yapı üzerinden girilmesini kamu idarelerinden, işverenlerden ve 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine tabi sigortalılardan isteme yetkisine sahiptir.
5510 sayılı Kanunun, 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (10) numaralı bendinde belirtilen;“Bakmakla yükümlü olduğu” kişi tanımına ilişkin olarak veya Kurumca belirlenecek sürede bilgi girişlerini yapmayanlar hakkında bu Kanunun 102 nci maddesine göre idari para cezası uygulanmaktadır.
2)Kurumdan kaynaklanan nedenlerle yasal sürede verilemeyen belgeler ve ödenemeyen primler.
Kurum, kendinden veya kendi sorumluluğu altında bulunan kişi ve kuruluşlardan kaynaklanan, mükellefiyetlerin yerine getirilmesine ilişkin engelleyici hal ve durumların meydana gelmesi halinde; bu kişi ve kuruluşları korumakta olup, bu durumlarda bu kişilere yersiz mağduriyet yaşatılmamasını teminen çeşitli önlemler oluşturmuştur.
Bu hal ve durumlar Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin (SSİY.)5 inci maddesinde düzenlenmiştir.
Kurum, Kanun veya SSİY. gereğinceverilecek her türlü belge veya bilginin e-sigorta ortamında gönderilmesi hususunda gerçek kişiler ile her türlü kamu ve özel hukuk tüzel kişilerini ve tüzel kişiliği olmayan diğer kurum ve kuruluşları zorunlu tutmaya veya zorunluluk esasını kaldırmaya yetkili bulunmaktadır.
Kurumun, Kanun veya SSİY’debelirtilen bilgi ve belgelerin e-sigorta ile gönderilme zorunluluğu getirilmesine rağmen, bu bilgi ve belgelerin yasal süresi içinde veya yasal süresi dışında kâğıt ortamında Kuruma verilmesi, bu belgelerin işleme konulmasına engel teşkil etmemektedir.
Belge veya bilgileri e-sigorta ortamında göndermekle zorunlu tutulan kurum ve kuruluşlar ile gerçek ve tüzel kişiler, Kurumun bilgi işlem sistemlerinin aşağıdaki fıkrada belirtilen nedenlerle hizmet dışı kalması sonucu belge ve bilgiyi, öngörülen sürenin son gününde Kuruma gönderememesi ve muhteviyatı primleri de yasal süresi içinde ödeyememesi hâlinde, sorunların ortadan kalktığı tarihi takip eden beşinci işgününün sonuna kadar belge veya bilgiyi gönderir ve muhteviyatı primleri de aynı sürede Kuruma öder ise bu yükümlülükleri Kanunda öngörülen sürede yerine getirmiş kabul edilmektedir.
SSİY.’de belirtilen belgelerin Kanunda öngörülen sürenin son gününde Kurumca alınmasını engelleyici sebep olarak kabul edilen hal ve durumlar.
a) Kurum bilgisayar sisteminde, e-sigorta uygulamasının çalışmasını engelleyecek şekilde;
1) Donanım ve yazılımdan kaynaklanan arızalar,
2) Elektrik ve iletişim alt yapısında meydana gelen arızalar,
3) Yangın, yıldırım, infilak ve benzeri olaylar sonucu meydana gelen ve işlem yapmayı engelleyici durumlar,
4) Sel veya su baskını, fırtına, yer kayması, deprem gibi tabi afetler ile grev, lokavt, sabotaj, terör saldırıları,
b) Kurumun hizmet satın aldığı internet servis sağlayıcılarında meydana gelen arızalar,
c) (a) ve (b) bentleri dışında Kurumca belirlenecek benzeri durumlar,
dan oluşmakta olup, bu durumların söz konusu olduğunun, Hizmet Sunumu Genel Müdürlüğü yetkililerince imzalanacak bir tutanak ile tevsik edilmesi gerekmektedir.
Buradaki en önemli hususların yazı içinde de dikkat çekildiği gibi; belge ve bilgileri e-sigorta kapsamında vermekle yükümlendirilenleri kapsadığı, engelleyici hal ve durumların belge verme veya prim ödeme yasal süresinin son gününde meydana gelmesi ve tanınan sürenin takvim günü değil iş günü olduğudur.
Sonraki Konu;Hizmet akdine tabi sigortalılığın bildirim yükümlülüğü ve tesciline ilişkin işlemler (III) Sağlıkla ve sevgiyle kalın. (*) MUSTAFA İTİŞKEN; SGK./SPGM. İşverenler Dai. Bş. lığı Şube Müdürü, Bilirkişi, Kamu Yönetimi Uzmanı. (18/1/2016)
