(*) Mustafa İTİŞKEN; SGK./SPGM. İşverenler Daire Başkanlığı Şube Müdürü, Bilirkişi, Kamu Yönetimi Uzmanı. (7/2/2016)
5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalı sayılanların Kanunun 8 inc maddesinde öngörülen süre içinde ve önceki konularımızda belirtildiği gibi öngörülen şekilde ve yöntemle Kuruma bildirilmeleri gerekmektedir.
Bu konumuzda, bu hususlara değinerek sigortalılık bildirimi ve tesciline ilişkin konumuzu tamamlayacağız. Önce sigortalı sayılmayanlara değinelim.
1-Sigortalı Sayılmayanlar;
5510 sayılı Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları hükümlerinin uygulanmasında; (5510/6, SSİY/10. Maddeleri uyarınca)
a) İşverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşi,
b) Aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dâhil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına dışardan başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar,
c) Ücretle ve sürekli olarak çalışanlar hariç ev hizmetlerinde çalışanlar,
ç) Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalılıkları devam edenler hariç olmak üzere, muvazzaf askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu öğrencileri,
d) Sosyal güvenlik sözleşme hükümleri saklı kalmak kaydıyla yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar,
e) Resmî meslek ve sanat okulları ile yetkili resmî makamların izniyle kurulan meslek veya sanat okullarında ve yüksek okullarda fiilen normal eğitim süreleri içinde yapılan, tatbikî mahiyetteki yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler,
f) Sağlık hizmet sunucuları tarafından işe alıştırılmakta olan veya rehabilite edilen, hasta veya malûller,
g) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentleri gereği sigortalı sayılması gerekenlerden 18 yaşını doldurmamış olanlar, (bu bent hükmü ile ilgili olarak, bir meslek veya sanat okulunu bitiren, 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu hükümlerine göre mahkemece ergin kılınan ve öğrenimleriyle ilgili görevde çalışanlar hakkında 18 yaş bitirme şartı aranmaz.)
ğ)Kamu idarelerinde ve Kanunun ek 5 inci maddesi kapsamında sayılanlar hariç olmak üzere, tarım işlerinde veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz işlerde çalışanlar,
h) Tarımsal faaliyette bulunanların ziraat odalarından, bunların bulunmadığı yerlerde tarım il/ilçe müdürlüklerinden alacakları muafiyet belgesiyle (SSİY/Ek-2, Ek-2/A)belgeleyenler ile 65 yaşını dolduranlardan talepte bulunanlar
ı) Gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı olanların Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği’nden, bunların bulunmadığı yerlerde meslek odalarından alacakları muafiyet belgesi (SSİY/Ek-2, Ek-2/A)ile belgeleyenler,
i) Kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen ve temsilciliğin bulunduğu ülkede sürekli ikamet izni veya bu devletin vatandaşlığını da haiz bulunan Türk uyruklu sözleşmeli personelden, bulunduğu ülkenin sosyal güvenlik kurumunda sigortalı olduğunu belgeleyenler ile kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen sözleşmeli personelin uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri çerçevesinde ve temsilciliğin bulunduğu ülkenin ilgili mevzuatının zorunlu kıldığı hâllerde, işverenleri tarafından bulunulan ülkede sosyal sigorta kapsamında sigortalı yapılanlar,
j)Gençlik ve Spor Bakanlığı, Spor Genel Müdürlüğü, Türkiye Futbol Federasyonu, bağımsız spor federasyonları tarafından yapılan her türlü gençlik ve spor faaliyetleri ile bu faaliyetlerle ilgili kamp, eğitim ve hazırlık çalışmalarında süreklilik arz etmeyecek şekilde görevlendirilenler,
sigortalı sayılmazlar.
2- Hizmet akdiyle çalışan sigortalıların Bildirimi
Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için çalışmaya, mesleki eğitime veya staja başladıkları tarihten itibaren sigortalı hak ve yükümlülükleri başlamaktadır.
İşverenler, Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrası uyarınca hizmet akdine tabi çalıştırdığı sigortalıları, çalışmaya başladıkları tarihten önce Kuruma e-sigorta yoluyla bildirmekle yükümlü bulunmaktadırlar.
Bununla birlikte bazı iş kolları ile bazı durumlarda öngörülen süre dışında da bildirimler söz konusu olabilmektedir.
Öngörülen süre dışında sigortalılık bildirimi yapılabilecek iş kolları ve durumlar;
a) İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde hizmet akdiyle işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün,
b) Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında işe alınan sigortalıların çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir aylık süre içerisinde,
Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi veren işyerlerinde, sigortalı çalıştırılmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde işe alınacakların sigortalı işe giriş bildirgesinin en geç işyerinin tescil tarihinden itibaren bir ay içinde verilmesi halinde,
c) Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 sayılı Kanun kapsamında işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde,
ç) İlk işyerindeki çalışmasına ait sigortalı işe giriş bildirgesi Kuruma verilerek, tescil işlemi yapılmış olan sigortalının, naklen ve hizmet akdi sona ermeden aynı işverenin aynı ya da başka ünitede tescil edilmiş diğer işyerinde çalışmaya başlaması veya işyerinin aynı il içinde başka bir ünitenin görev bölgesine nakledilmesi hâlinde yeni işyeri numarası üzerinden yapılan sigortalı işe giriş bildirgesinin yasal süresi dışında,
d) Kanunda belirtilen sürede Kuruma bildirilme imkânı olmamakla birlikte;
1) Maliye Bakanlığı vizesine bağlı olarak kamu idarelerinde çalışacak sigortalılar için vize işleminin gerçekleştirildiğine ilişkin yazının, ilgili kamu idaresine intikal ettiği günü izleyen ikinci iş günü sonuna kadar,
2) 4046 sayılı Özelleştirme Kanunu uyarınca özelleştirilen işyerlerinden diğer kamu kurum ve kuruluşlarına naklen atanan sözleşmeli veya kapsam dışı personelin nakledildikleri kamu idarelerinde işe başladıkları tarihi takip eden ikinci iş günü sonuna kadar,
Kuruma yapılan bildirimler de süresinde yapılmış sayılmaktadır.
II-Sigortalıların kendilerini bildirmesi
Hizmet akdiyle çalışan sigortalılar, çalışmaya başladıklarını, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç bir ay içinde, doğrudan veya internet ya da benzeri ortamda Kuruma bildirebilmektedirler. (Bildirimle ilgili SSİY/Ek-3 kullanılabilir)
Kurumca, sigortalının işveren tarafından bildirilmediğinin ya da bildirildiği hâlde sigortalı bildirimi ile farklılık olduğunun tespiti hâlinde, durum, sigortalıya, gerekirse işverene bildirilmekte olup, farklılık giderilememesi halinde durum denetlenmektedir.
Sigortalının kendini bildirmemesi, aleyhine delil teşkil etmez.
III- Sigortalıların kamu idareleri ile bankalar tarafından bildirilmesi
Kamu idareleri ile 5411 sayılı Kanun kapsamındaki kuruluşlar, Kurumca sağlanacak elektronik altyapıdan yararlanarak Kurumca belirlenecek işlemlerde, işlem yaptığı kişilerin sigortalılık bakımından tescilli olup olmadığını kontrol etmek ve sigortasız olduğunu tespit ettiği kişileri, Kuruma bildirmekle yükümlü tutulmuşlardır.
Elektronik altyapı oluşturuluncaya kadar Kurumca gerekli görülmesi hâlinde, sigortalılık kontrollerinin manuel yaptırılabilmesi mümkündür.
Gerek işverenler tarafından, çalıştırılan sigortalıların Kanunda öngörülen süre içinde bildirilmemesi ve gerekse de kanunla yükümlendirilen kamu kurumlarının ve bankaların işlem yaptığı kişilerin sigortalılık bakımından tescilli olup olmadığını kontrol ederek sigortasız olduğunu tespit ettiği kişilerin Kuruma bildirilmemesi hallerinde; bu işverenler ve kuruluşlar hakkında 102 nci maddede öngörülen idari para cezasına ilişkin hükümler uygulanır.
GELECEK KONU:Sigortalılığın tescil şekilleri, sona ermesi ve sona ermesine ilişkin yükümlülükler
(*) Mustafa İTİŞKEN; SGK./SPGM. İşverenler Daire Başkanlığı Şube Müdürü, Bilirkişi, Kamu Yönetimi Uzmanı. (7/2/2016)
- - - -