Sayıştay, ücretsiz dağıtılan gazeteye abonelik ücreti ödeyen başkanı affetmedi!

Yılı 2017
Dairesi 6
Dosya No 46097
Tutanak No 48102
Tutanak Tarihi 8.7.2020

Konu: Ücretsiz olarak çıkarılan gazete için ücret ödenmesi.

1- 206 sayılı İlamın; 1’inci maddesiyle; ... ... Dernekleri Federasyonu İktisadi İşletmesi tarafından çıkarılan ücretsiz gazete için ödeme yapılması neticesinde ... TL’ ye tazmin hükmü tesis edilmiştir.

Bu madde ile ilgili olarak Belediye Başkanı sıfatı ile temyiz talebinde bulunan ... temyiz dilekçesinde özetle; ... Belediyesince ... ... Dernekleri Federasyonu İktisadi İşletmesi tarafından çıkarılan gazete için, Basın Yayın Halkla İlişkiler Müdürlüğünce ... tarih ve ...No.lu ödeme emri ve ... tarih ... No.lu ödeme emri ile yapılan ödemelerin gazete için değil, ... ... Dernekleri Gazetesi’ne (... ... Gazetesi’ne) verilen ilanların yayın ücreti olarak ödendiğini, ancak bahse konu işletmenin Dernekler Kanunu hükümlerine tabi olması ve gazetenin ücretsiz olması sebebiyle yapılan ödemenin derneğe yardım olarak görüldüğünü, sehven yapılan bu işlemin koordinasyon eksikliğinden kaynaklandığını, konu hakkındaki inceleme sırasında sunulan orijinal evraklar arasındaki gazete aslı incelendiğinde, gazetede belediyelerine ait ilanların yer aldığının görüleceğini, bu itibarla; bahsi geçen ödemelerin fiilen ilan bedeli olarak yapıldığını bu sebeple de ortada bir kamu zararı bulunmadığını ifade etmiştir.

Sorumlulardan Gerçekleştirme Görevlisi ... (... numaralı dosya) temyiz dilekçesinde Üst Yönetici ...’nın temyiz dilekçesine ilave olarak, bahsi gecen ödemelerin, fiilen ilan bedeli olarak yapıldığından, karşılıksız bir ödeme bulunmadığını, 5018 sayılı Yasa’nın 71.maddesinde aranan kamu zararı kriterlerinin mevcut olmadığını, bu konuda gerçekleştirme görevlisi olarak, kamu zararı iddialarını da kabul etmediğini, ayrıca, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun; ‘’Harcama talimatı ve sorumluluk’ başlıklı 32. Maddesinde: "Bütçelerden harcama yapılabilmesi, harcama yetkilisinin harcama talimatı vermesiyle mümkündür. Harcama talimatlarında hizmet gerekçesi, yapılacak işin konusu ve tutarı, süresi, kullanılabilir ödeneği, gerçekleştirme usulü ile gerçekleştirmeyle görevli olanlara ilişkin bilgiler yer alır."Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur." Denildiğini, dolayısıyla, harcama yetkilisinin sorumluluğunda olan konuya direk olarak müdahale etme şansının kanunen bulunmadığını,

5393 Sayılı Belediye Kanunu’nun 63. Maddesinde harcama yetkilisi tanımının yapılmış olduğunu, Belediye bütçesi ile ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisinin harcama yetkilisi olduğunun belirtildiğini, bu durumda yasa maddesinden çıkan tek sonuun, gerçekleştirme görevlisi olarak “keyfi hareket edemeyeceği gibi, üst yönetici olan harcama yetkilisinin sevk ve idaresinin de dışına çıkamayacağının kanunen aleni olduğunu, kamu zararına neden olduğu yönündeki sorgu ve Sayıştay 6. Dairesinin yukarıda numarası belirtilen kararını kabul etmediğini belirterek tazmin hükmünün kaldırılmasını veya aynı gerekçelerle kararın bozulmasını talep etmiştir.

Başsavcılığın temyiz talebinde bulunanlar için verdiği aynı mahiyetteki mütalaasında;

“…. İlamın 1. maddesiyle ilgili olarak; Dairesince, Belediyece ... ... Dernekleri Federasyonu İktisadi İşletmesi tarafından ücretsiz olarak çıkarılan gazetelere abonelik bedeli olarak ödeme yapılması sonucu oluşan kamu zararının sorumlulardan tazminine karar verilmiştir.

Sorumlu savunmasında, yapılan ödemenin gazete bedeli değil, belediyeye ait ilanların yayın bedeli olduğunu, sehven derneğe yardım mahiyetinde belirtildiğini, 5018 sayılı Kanunun 71. maddesinde aranan kamu zararı kriterlerinin bulunmadığını belirtilerek tazmin hükmünün kaldırılmasını talep etmektedir.

Yapılan ödeme belediye ait ilan bedeli olduğu belirtilmekte ise de gazetelerin içeriği incelendiğinde belediye ait herhangi bir ilana rastlanmadığı ve buna ilişkin herhangi bilgi belge bulunmadığından, yapılan ödemenin derneğe yardım mahiyetinde olduğu, 5393 sayılı Belediye Kanunu 75. maddesinin (c) bendi hükmüne göre de derneklere bu şekilde yardım yapılamayacağı değerlendirilmektedir.

Bu nedenle, gerekçeli Daire Kararının korunmasının uygun olacağı” belirtilmiştir.

İşbu dosyayla dosyada mevcut belgelerin okunup incelenmesinden sonra,

GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ:

206 sayılı İlamın; 1’inci maddesiyle, ... ... Dernekleri Federasyonu İktisadi İşletmesi tarafından çıkarılan ücretsiz gazete için, ödeme yapılması neticesinde ... TL’ ye tazmin hükmü tesis edilmiştir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Kamu zararı” başlıklı 71’inci maddesinde;

“Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.

Kamu zararının belirlenmesinde;

a) İş, mal veya hizmet karşılığı olarak belirlenen tutardan fazla ödeme yapılması,

b) Mal alınmadan, iş veya hizmet yaptırılmadan ödeme yapılması,

c) Transfer niteliğindeki giderlerde, fazla veya yersiz ödemede bulunulması,

d) İş, mal veya hizmetin rayiç bedelinden daha yüksek fiyatla alınması veya yaptırılması,

e) İdare gelirlerinin tarh, tahakkuk veya tahsil işlemlerinin mevzuata uygun bir şekilde yapılmaması,

f) (Mülga: 22/12/2005-5436/10 md.)

g) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması,

Esas alınır. ” denilmektedir.

Söz konusu mevzuat hükümlerine göre; iş, mal veya hizmet karşılığı olarak belirlenen tutardan fazla ödeme yapılması veya iş, mal veya hizmetin rayiç bedelinden daha yüksek fiyatla alınması veya yaptırılması kamu zararının belirlenmesinde esas alınacağı belirtilmektedir.

Sorumlu savunmasında, söz konusu gazetede belediyeye ait ilanların yer aldığını, bahsi geçen ödemelerin ise fiilen ilan bedeli olarak yapıldığını iddia etmişse de; adı geçen gazetenin içeriği incelendiğinde Belediyeye ait ilan niteliğinde bir yazıya rastlanmamıştır. Söz konusu gazetede ilan niteliğinde bir yazı bulunmadığından yapılan ödeme, bedelsiz dağıtılan bir gazeteye kaynak aktarılması niteliğindedir. Bedelsiz bir mala ödeme yapılması, 5018 sayılı Kanunun “d” bendine belirtilen; “rayiç bedelin üzerinde alım yapılması” kapsamına girdiğinden kamu zararı niteliği taşımaktadır. Belirtilen nedenlerle savunmaların kabulü mümkün değildir.

Sorumluluk itirazı ile ilgili olarak; Harcama yetkililerinin ve gerçekleştirme görevlilerinin harcama sürecindeki görev ve sorumlulukları 5018 sayılı Kanununun 32 ve 33 üncü maddelerinde düzenlenmiştir. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunun “Harcama Talimatı ve Sorumluluk” başlıklı 32 nci maddesinde; “Bütçelerden harcama yapılabilmesi, harcama yetkilisinin harcama talimatı vermesiyle mümkündür. Harcama talimatlarında hizmet gerekçesi, yapılacak işin konusu ve tutarı, süresi, kullanılabilir ödeneği, gerçekleştirme usulü ile gerçekleştirmeyle görevli olanlara ilişkin bilgiler yer alır. Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, Ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.”,

“Giderlerin Gerçekleştirilmesi” başlıklı 33 ncü maddesinde; “Bütçelerden bir giderin yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğinin, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması gerekir. Giderlerin gerçekleştirilmesi; harcama yetkililerince belirlenen görevli tarafından düzenlenen ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanması ve tutarm hak sahibine ödenmesiyle tamamlanır. Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.” hükümlerine yer verilmiştir.

Yine, aynı Kanunun 55 ve devamı maddelerinde kamu idarelerinin iç kontrol sistemlerini oluşturmaları öngörülmüş ve bu çerçevede harcama birimlerinin yapılan mali işlemler üzerinde gerçekleştirecekleri kontroller açıklanmış olup, harcama birimlerinin asgari yapmaları gereken kontroller, malî hizmetler birimi tarafından ön malî kontrole tâbi tutulacak malî karar ve işlemlerin usûl ve esasları ile ön malî kontrole ilişkin standart ve yöntemler Maliye Bakanlığınca belirleneceği hükme bağlanmıştır.

Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar'ın 10 uncu maddesinde, ön mali kontrol İşleminin harcama birimleri tarafından da yerine getirileceği belirtilerek, gelir, gider, varlık ve yükümlü lüklere ilişkin mali karar ve işlemlerin harcama birimi tarafından mali mevzuat hükümlerine uygunluk yönüyle kontrol edileceği,

Usul ve Esasların 12 nci maddesinde de, süreç kontrolünün nasıl yapılacağı belirtilerek, mali işlemlerin yürütülmesinde görev alanların yapacakları İşlemden önceki işleri de kontrol edecekleri, ödeme emrini düzenlemekle görevlendirilen gerçekleştirme görevlilerinin de ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde ön mali kontrol işlemini yapacakları, belirtilmektedir.

Yukarıda açıklanan mevzuat hükümlerinden, her bir harcamanın harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisi tarafından süreç kontrolü çerçevesinde yapılan işlemlerin ilgili mevzuat hükümlerine uygun olup olmadıkları ön mali kontrole tabi tutularak kontrol edilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

Sayıştay Genel Kurulunun 14.06.2007/5189-1 sayılı Kararının “sorumlular” başlıklı 3 üncü bölümünde, harcama yetkililerinin ve gerçekleştirme görevlilerinin sorumlulukları açıklanmış olup; ödeme emri belgesini düzenlemekle görevlendirilmiş gerçekleştirme görevlilerinin düzenlediği belge ile birlikte harcama sürecindeki diğer belgelerin doğruluğundan ve mevzuata uygunluğundan harcama yetkilisi ile birlikte sorumlu tutulması gerektiği belirtilmiştir.

5018 sayılı Kanun ve yukarıda belirtilen Sayıştay Genel Kurul Kararı uyarınca, harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlileri, giderin gerçekleştirilmesi ve harcamanın yapılması süreçlerinde, mevzuata uygunluk açısından kontrolleri sağlamakla yükümlüdürler. Yapılacak harcama, nitelik itibariyle hukuka aykırı nitelik taşıyorsa, söz konusu işlemleri yapmaktan kaçınmak durumundadırlar.

Bu itibarla; temyize konu iddiaların reddedilerek, 206 sayılı İlamın 1. maddesiyle verilen ... TL’nin tazminine ilişkin hükmün TASDİKİNE, (…. Daire Başkan ..., Üyeler ..., ..., ..., ..., ... ve ...’ ın aşağıda yazılı azınlık görüşlerine karşı) oy çokluğuyla,

Karar verildiği 08.07.2020 tarih ve 48102 sayılı tutanakta yazılı olmakla işbu ilam tanzim kılındı.

Karşı oy gerekçesi/Azınlık görüşü

…. Daire Başkan ..., Üyeler ..., ..., ..., ... ve ...’ın karşı oy gerekçesi:

Her ne kadar söz konusu ilamda bahsi geçen gazetede herhangi bir ilanın yer almadığı vurgulansa da, gazete incelendiğinde, gazete de Belediye Başkanının bayram tebriğini içeren bir ilanın yer aldığı görülmüştür. Sorumlunun da iddia ettiği gibi gazete ücretsiz olsa da, yapılan ödeme bu ilan bedelinin karşılığı niteliğinde olduğundan ortada bir kamu zararı bulunmamaktadır. Bu itibarla 206 sayılı ilamın 1. Maddesinin KALDIRILMASI’na karar verilmesi gerekir.

Üye ...’ın karşı oy gerekçesi:

Hem sorumluluk hem de esas olmak üzere ilama iki ayrı hususta itirazı bulunmaktadır. Şöyle ki;

Sorumluluk:

İlamda Harcama Yetkilisi sıfatıyla sorumlu tutulan ... (Basın Yayın Halkla İlişkiler Müdür V) ‘ ın müteveffa olduğu halde ortak sorumluluğa dahil edildiği anlaşılmaktadır. Oysaki burada veraseti reddetmeyen varislere yönelik sorumluluk tesis edilmesi gerekir. Murislerinin veraseti konusunda bilgi sahibi olunmadan bu şekilde sorumluluk tesis edilemez.

Esas:

Her ne kadar söz konusu ilamda bahsi geçen gazetede herhangi bir ilanın yer almadığı vurgulansa da, gazete incelendiğinde, gazete de Belediye Başkanının bayram tebriğini içeren bir ilanın yer aldığı görülmüştür. Sorumlunun da iddia ettiği gibi gazete ücretsiz olsa da, yapılan ödeme bu ilan bedelinin karşılığı niteliğindedir.

Bu itibarla yukarıda açıklanan iki ayrı sebepten 206 sayılı ilamın 1. Maddesinin bozulmasına karar verilmesi gereklidir.