TYP ile işe girecekler dikkat! İşte eski TYP ile yeni TYP'nin karşılaştırması...

1. GİRİŞ

Bu çalışmamızda 29.05.2022 tarihli ve 31850 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Toplum Yararına Programların Yürütülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik" ile yeniden düzenlenen TYP uygulamasıyla eski TYP uygulamasının farklılıklarını ele alacağız.

2. YAPILAN DÜZENLEME

2009 yılından bu yana Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) tarafından uygulanan Toplum Yararına Programlar (TYP) zaman içerisinde işgücü piyasasının ihtiyaçlarına göre çeşitli değişikliklere uğramış, en son 08.04.2022 tarihli ve 31803 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Aktif İşgücü Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ile yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak 29.05.2022 tarihli ve 31850 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Toplum Yararına Programların Yürütülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik" ile TYP'nin usul ve esasları yeniden düzenlenerek aynı tarihte yürürlüğe girmiştir.

TYP, İŞKUR ile kamu kurum ve kuruluşları arasında düzenlenmekte ve programdan işsiz vatandaşlarımız faydalanmaktadır. Yazımızda 29.05.2022 tarihinde yürürlüğe giren Yeni TYP Yönetmeliği ile hangi değişiklerin yapıldığı, nelerin getirildiği ve eski uygulama ile farklılıklarını değerlendireceğiz.

Genel olarak bakıldığında Toplum Yararına Programların mevzuatına ve uygulamasına ilişkin özü muhafaza edilmiş olup, yapılan önemli değişikliklerden bazıları aşağıda yer almaktadır;

* Yapılan ilk ve en önemli değişiklik TYP'nin amacı ve uygulanabilecek durumlar hususunda olmuştur. TYP'nin amacı değiştirilmiş olup "afet, salgın, acil durum dönemlerinde ve diğer mücbir hallerde veya sosyal kriz durumlarında kamu hizmetlerinin desteklenmesi yoluyla özel politika gerektiren gruplar başta olmak üzere işsizlerin çalışma alışkanlık ve disiplininden uzaklaşmalarını engellemek ve bu kişilere geçici gelir desteği sağlamak amacıyla uygulanmasını tesis etmek" şekline bürünmüştür.

Bu kapsamda, ilgili makamlar tarafından alınan afet, salgın ve acil durum kararlarını müteakip veya bunlar beklenmeksizin meydana gelen sosyal kriz durumlarını aşmak için ihtiyaç görülmesi halinde TYP uygulanabilecektir.

Eskiden TYP; "Çevre temizliği, Kamusal altyapının yenilenmesi, Millî Eğitim Bakanlığına bağlı resmi okullarda çevre düzenlemesi, Bakım onarım ve temizlik işleri yapılması, Restorasyon, tarihi ve kültürel mirasın korunması, Ağaçlandırma, Park düzenlemeleri, Vadi ve dere ıslahı, Erozyon engelleme çalışmaları, Okulların güvenliğinin sağlanması" gibi çeşitli alanlarda uygulanmaktaydı.

* Yeni düzenlemede belirli bir mesleğe yönelik TYP düzenlenemez şartı eskiden olduğu gibi genel bir ilke olarak korunmakla birlikte sadece yeni koronavirüs (Covid-19) salgını süresince, Sağlık Bakanlığı ile kamu hizmetlerinin desteklenmesi amacıyla şoförlük mesleğine yönelik TYP'ler istisna tutulmuştur. Eski TYP uygulamasında söz konusu istisna ile birlikte okulların güvenliğinin sağlanması için güvenlik mesleğinde de TYP düzenlenmekteydi. Ancak yeni uygulamada güvenlik mesleğine istisna olarak yer verilmemiştir.

* Gerçekleştirilen bir başka önemli değişiklik kişilerin TYP'den faydalanma süresinde söz konusu olmuştur. TYP'ye katılan kişilerin programlardan genel yararlanma süresi eskiden 24 ay iken, yeni düzenlemeyle bu süre düşürülerek 9 aya indirilmiştir.

Bununla birlikte, yapılan düzenlemede eski mevzuata göre programlardan faydalanan kişiler için de yararlanılan sürenin işleyişi ve bu sürenin tamamlanıp tamamlanmadığı açısından çeşitli hükümler getirilmiştir. Şöyle ki;

27.09.2017 tarihinden sonra programlardan 9 ay ve daha fazla süreyle yararlanan kişilerin azami faydalanma hakkını tamamladığı kabul edilmiştir.

Yine, 27.09.2017 tarihinden sonra 9 aydan az faydalanan kişilerin programdan 9 aydan kalan süreleri kadar yararlanabileceği de hüküm altına alınmıştır.

* Yapılan diğer bir önemli değişiklik ise programın uygulama süresinde olmuştur. TYP kapsamında her bir programın azami uygulama süresi 9 ay iken, yeni düzenlemede bu süre 6 aya düşürülmüştür.

* Değiştirilen bir başka husus ise TYP'den faydalanan kişilerin izin durumlarında olmuştur. TYP'ye katılan kişilerin programlarda devamsızlık süresi eskiden 14 gün iken yeni uygulamada bu süre 5 güne düşürülmüştür.

* Bir başka değişiklikte katılımcılara ödeme süresinde yapılmıştır. Yüklenici olan kamu kurum ve kuruluşlarına ödemelerin kendilerine ulaştığı tarihten itibaren 3 iş günü içerisinde katılımcılara ödeme zorunluluğu getirilmiştir.

* Ayrıca, eski uygulamada TYP katılım şartları arasında bulunan son 1 ay işsiz olma şartı, programa başvuru tarihinde işsiz olma şeklinde değiştirilmiştir.

* Diğer taraftan, eski yönetmelik ve bu yönetmeliğe dayanılarak hazırlanan ilgili mevzuat kapsamında haklarında yasaklılık işlemi uygulanan TYP katılımcılarının yasaklılıkları tamamlanıncaya kadar yeni yönetmelik kapsamındaki programlardan yararlanamayacağı hüküm altına alınmıştır.

* TYP'lerde haftalık yararlanma süresi eski uygulamada olduğu gibi yeni düzenlemede de en fazla 45 saat olarak belirlenmiştir. Yine eskiden olduğu gibi TYP'lerde en az katılımcı sayısı 5 kişi olarak tespit edilmiştir. Bu hususlarda herhangi bir değişikliğe gidilmemiştir.

Yine TYP'de katılımcıların seçim yöntemi ve devam durumları ile ödenecek ücret hususlarında herhangi bir değişiklik yapılmamıştır.

3. SONUÇ OLARAK

Toplum Yararına Programlar İŞKUR tarafından aktif işgücü hizmetleri kapsamında kamu kurumları ile işbirliği yöntemiyle düzenlenmektedir. Yeni yürürlüğe giren TYP yönetmeliğine göre programlar sadece afet, salgın, acil durum ve diğer mücbir sebep kararlarını müteakip düzenlenebilecek veya bu durumlar beklenmeksizin meydana gelen sosyal kriz durumlarını aşmak için ihtiyaç görülmesi halinde kamusal hizmetleri desteklemek amacıyla kullanılabilecektir. Oysaki eski TYP uygulaması çevre temizliğinden, kamusal altyapının yenilenmesine, okulların çevre düzenlemesinden, bakım onarım ve temizlik işlerine, restorasyon, tarihi ve kültürel mirasın korunmasından, ağaçlandırma, park düzenlemeleri, vadi ve dere ıslahına, erozyon engelleme çalışmalarından okulların güvenliğinin sağlanmasına kadar oldukça geniş alan ve konularda uygulanmaktaydı. Bu kapsamda da TYP'lerden kamu kurumları içinde özellikle Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullar yoğun bir şekilde yararlanmaktaydı, ayrıca mahalli idareler, valilikler, kaymakamlıklar ve diğer kamu kurumları tarafından yerine getirilen hizmetlerin desteklenmesine de katkılar sağlanmaktaydı. Yeni haliyle TYP'nin afet, salgın, acil durum gibi mücbir hallerde, yani daha sınırlı durumlarda uygulanacağı anlaşılmaktadır.

Diğer taraftan yeni uygulamada, belirli bir mesleğe yönelik TYP düzenlenemez şartı eskiden olduğu gibi genel bir ilke olarak korunmakla birlikte sadece yeni koronavirüs (Covid-19) salgını süresince, Sağlık Bakanlığı ile kamu hizmetlerinin desteklenmesi amacıyla şoförlük mesleğine yönelik TYP'ler istisna tutulmuştur.

Eski TYP uygulamasında söz konusu istisna ile birlikte okulların güvenliğinin sağlanması için güvenlik mesleğinde de TYP düzenlenmekteydi. Ancak yeni uygulamada güvenlik mesleğine istisna olarak yer verilmemiştir.

TYP'ye katılan kişilerin programlardan genel yararlanma süresi eskiden 24 ay iken, yeni düzenlemeyle bu süre düşürülerek 9 aya indirilmiştir. Burada sınırlı kamu kaynaklarıyla daha fazla kişinin programlardan yararlanmasının amaçlandığı anlaşılmaktadır.

TYP kapsamında her bir programın azami uygulama süresi 9 ay iken yeni düzenlemede bu süre 6 aya düşürülmüştür. Bu değişiklikle, katılımcıların özel sektördeki işlerinden ayrılışlarının önüne geçilmesi ve programın etkinliğinin artırılmasının hedeflendiği düşünülmektedir.

TYP'ye katılan kişilerin programlarda devamsızlık süresi eskiden 14 gün iken yeni uygulamada bu süre 5 güne düşürülmüştür.

Ayrıca, eski uygulamada TYP katılım şartları arasında bulunan son 1 ay işsiz olma şartı, programa başvuru tarihinde işsiz olma şeklinde değiştirilmiştir.

TYP'lerde haftalık yararlanma süresi eski uygulamada olduğu gibi yeni düzenlemede de en fazla 45 saat olarak belirlenmiştir. Yine eskiden olduğu gibi TYP'lerde en az katılımcı sayısı 5 kişi olarak tespit edilmiştir. Bu hususlarda herhangi bir değişikliğe gidilmemiştir.

Yine TYP'de katılımcıların seçim yöntemi ve devam durumları ile ödenecek ücret hususlarında herhangi bir değişiklik yapılmamıştır.

KAYNAKÇA

- Toplum Yararına Programların Yürütülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik.