2. Abdülhamid kimdir? Ulu Hakan mı, Kızıl Sultan mı?

Osmanlı İmparatorluğu'nun 34. Padişahı 2. Abdülhamid'in hayatı merak ediliyor. Osmanlı İmparatorluğu'nun en zor döneminde başa geçen Abdülhamid, padişahlığı döneminde devlete birçok hizmette bulunmuş ve yıkılma sürecini ertelemiştir. Avrupalıların Kızıl Sultan, Türklerin Ulu Hakan olarak tabir ettiği 2. Abdulhamid ile ilgili merak edilenler haberimizde. 

2. Abdülhamid, padişahlığı döneminde birçok yenilikler yapmıştır. Ulu Hakan, Eğitim ve Sağlık Alanında, Mühendislik anlamında, Sosyal Alanda birçok yenilikler getirmiştir. 

Eğitime Büyük Önem Verirdi

Eğitim Alanında ilk kız okulları Abdulhamid döneminde açılmıştır. Kız çocuklarının okutulmasında öncülük eden Ulu Hakan,  Abdüllatif Subhi Paşa’nın ilk defa bir kız sanat okulu açma teşebbüsünde tereddüt geçirmesi ve titizlenmesi üzerine “Sen mektebi aç, ben arkandayım”, diyerek açıktan destek vermiştir.

Osmanlı tarihinin en canlı eğitim hamlesi, Abdülhamid dönemine rastlar. Tahta geçtiği yıl 250 olan rüştiye sayısı 1909'da 900'e, 6 olan idadi sayısı 109'a çıkmıştır. 1877'de İstanbul'da sadece 200 tane modern ilkokul varken 1905'te 9 bine çıkmıştı

Sultan Abdulhamid, Sosyal ve Fen Bilimlerine büyük önem veren bir padişahtı. Allah-u Teala'nın Alak Suresi'nde emrettiği, "Yaradan Rabbi'nin Adı ile Oku!" ayetini iyi benimsemiş ve Eğitimin önemine büyük vurgu yapmıştır. 



Hicaz Demiryolu'nu yaptırdı

Şüphesiz Abdulhamid döneminde yapılan en büyük projelerden birisi Hicaz Demiryolu'dur. Dönemin şartlarına bakıldığında büyük bir proje olarak belirtilen Hicaz Demiryolu, İstanbul'dan Hicaz'a kadar demiryolu ağı yapılmıştır. 

2. Abdülhamid zamanında bütün Anadolu’yu baştan başa dolaşacak bir karayolu ağının (şose şebekesinin) projelendirilip tatbikata geçirildiği çeşitli kaynaklarda belirtilmektedir. 1869 yılında getirilen bir sistemle halkın kara yollarının yapımına katılması sağlanmıştı. Buna göre 16-60 yaş arası erkek nüfus ile her hanenin sahip olduğu yük ve araba hayvanları senede 4 gün yol inşaatında çalışacaktı. Bu sayede inşaatın hızla bitirilmesi sağlanmıştır. Gümüşhane-Bayburt-Erzurum-Doğubeyazıt-İran kara yolu (1879) haricinde 12 bin kilometrelik bir güzergâha sahip Samsun-Bağdat şosesi 1895 yılma kadar tamamlanmıştı. Açılan yollar Samsun’a göçü başlatmış ve bu şehrin önemli ölçüde büyümesi Abdülhamid döneminde olmuştur. Bursa için de durum böyledir. Hem şehir içi, hem de şehirler arası yollarla Bursa, yeniden bölgenin önemli bir kara yolu kavşağı haline gelmiştir.

Bugün hizmet gösteren Şişli Etfal Hastanesi 1899 yılında 2. Abdulhamid döneminde kuruldu.

2. Abdulhamid'in Gerçekleştiremediği Projeleri

Osmanlı İmparatorluğu'nun 34. Padişahı 2. Abdulhamid'in gerçekleştiremediği projeleri bulunuyor. II. Abdülhamid 20. yüzyılın başlarında iki yakayı birleştirecek köprü yaptırmayı düşünmüştür ve bunun için de çeşitli projeler hazırlatmıştır. Fernidan Arnoden adlı Fransız mimarın 1900 tarihinde bir, Boğaziçi Demiryolu Kumpanyası’nın iki Boğaz köprüsü projesi, gerçekleştirilememiş olsa da, en azından belgeleri, çizimleri, resimleri bulunmakta ve o devirde İstanbul’un geleceğini öngören yoğun altyapı çalışmalarına girildiğinin işaretleri görülmektedir.

Gerçekleşemeyen ama projesi çizdirilen, fizibilitesi çıkartılan ve ihalesi yapılarak inşasına başlanan projelerden birisi de Yemen Demiryolu’dur. Raporu 1898’de o zamanlar Yemen Valisi olan (sonradan Sadrazam) Hüseyin Hilmi Paşa vermiş ve 1913 yılında inşasına başlanmıştır. Ancak İtalyan kuvvetlerinin Yemen’deki Cibana limanını topa tutmasıyla çalışmalar durmuş ve proje iptal edilmiştir.

2. Abdulhamid döneminde, Ortadoğu'da bulunan petrol rezervleri araştırılımış ve harita düzenlenmiştir. Dönemin şartlarına göre düzenlenen haritada, belirli noktalarda petrol olabileceği işaretlenmiştir. Nitekim, Abdulhamid'in hazırlattığı haritada yer alan noktalardan, günümüzde petrol üretimi yapılmaktadır. 



2. Abdulhamid dönemindeki gelişmeler saymakla bitmez, bunların en önemlilerine bakacak olursak;

Mülkiye(Siyasal Bilgiler), Fakülte düzeyine getirilerek açıldı
Memurlara sicil tutulmaya başlandı
Eski Eserler Müzesi açıldı
Hukuk Fakültesi açıldı
Muhasebat Divanı (Sayıştay) kuruldu
Güzel Sanatlar Fakültesi açıldı
Ticaret Fakültesi açıldı
Yüksek Mühendislik Fakültesi açıldı
Dârülmuallimât(Kız Öğretmen Okulu) açıldı
Terkos Suyu hizmete girdi
Bütün yurtta İdadiler (Lise) açılmaya başlandı
Ziraat Bankası kuruldu
Bursa'da İpekhane açıldı
Halkalı Ziraat ve Veterinerlik Fakülteleri (Halkalı Ziraat ve Baytar Mekteb-i Âlisi) açıldı
Bursa Demiryolu hizmete girdi
Aşiret Okulu açıldı
Bütün yurtta Rüşdiyeler (Ortaokul) açılmaya başlandı
Kudüs Demiryolu hizmete girdi
Ankara Demiryolu hizmete girdi
Hamidiye Kağıt Fabrikası kuruldu [33]
Kadıköy Gazhanesi kuruldu
Beyrut'ta liman ve rıhtım inşa edildi
Osmanlı Sigorta Şirketi (Osmanlı Umum Sigorta Şirketi) [34] kuruldu
Kadıköy Su Tesisatı hizmete girdi
Selanik-Manastır Demiryolu hizmete girdi
Şam Demiryolu hizmete girdi
Eskişehir-Kütahya Demiryolu hizmete girdi
Galata Rıhtımı inşa edildi
Beyrut Demiryolu hizmete girdi
Darülaceze(Kimsesizler yurdu) hizmete girdi
Mum Fabrikası kuruldu
Afyon-Konya Demiryolu hizmete girdi
Sakız Adası'nda Liman ve Rıhtım inşa edildi
İstanbul-Selanik Demiryolu hizmete girdi
Tuna Nehri'nde Demirkapı Kanalı açıldı
Şam-Halep Demiryolu hizmete girdi
Şişli Etfal Hastanesi hizmete girdi
Hicaz Telgraf hattı kuruldu
Hama Demiryolu hizmete girdi
Basra-Hindistan Telgraf hattı Beyoğlu'na bağlandı
Hamidiye Suyu hizmete girdi
Selanik'te Liman ve Rıhtım inşa edildi
Haydarpaşa Liman ve Rıhtımı inşa edildi
Maden Fakültesi açıldı
Şam Tıp Fakültesi açıldı
Haydarpaşa Askeri Tıp Fakültesi açıldı
Trablus-Bingazi Telgraf hattı kuruldu
Konya Ereğlisi'nde demiryolu hizmete girdi
Trablus Telsiz İstasyonu kuruldu
Bütün yurtta Telsiz İstasyonları kuruldu
Medine Telgraf Hattı kuruldu
Şam'da Elektrikli tramvay hizmete girdi
Hicaz Demiryolu hizmete girdi. 27 Ağustos'ta İstanbul'dan kalkan tren, 3 gün sonra Medine'ye ulaştı.
İlk rakı fabrikası Tokat Umurca açıldı.
İlk bira fabrikası Bomonti açıldı.

Dinine Bağlı bir Padişahtı

Sultan Abdülhamid, zeka ve hafızasının güçlü olduğu, açık bir tarzda konuştuğu, kendisine anlatılanları uzun müddet sabırla dinlediği söylenen bir şahsiyetti. Sultan Abdülhamid oldukça da dindar bir insandı. Kızı Ayşe Sultan babasının dindarlığını şöyle anlatmıştır:

“Babam doğru ve tam dinî itikada sahip bir Müslümandan başka biri değildir. Beş vakit namazını kılar, Kur'ân-ı Kerîm okurdu. Daima camilere devam ettiğini, Ramazanlarda Süleymaniye Camii'nde namaz kıldığını, o zamanlar camide açılan sergilerden alışveriş ettiğini hikâye tarzında anlatırdı. Babam herkesin namaz kılmasını, camilere devam edilmesini çok isterdi. Sarayın husus'i bahçesinde beş vakit Ezân-ı Muhammedi okunurdu. Babamın bir sözü vardı: "Din ve fen" derdi. "Bu ikisine de itikat etmek caiz" olduğunu söylerdi.



2. Abdulhamid Ulu Hakan mı, Kızıl Sultan mı?

Sultan Abdulhamid, devletin bekası için çok önemli adımlar atmıştır. Özellikle Ermeni isyanını bastırırken kullandığı tedbirler nedeniyle batılı tarihçiler ve muhalifleri tarafından "kızıl sultan" diye anılmıştır. Diğer bir yandan ise taraftarları onu "Ulu Hakan" gibi yüceltici lakaplarla anarlar.

Daha önceden 2. Abdulhamid'e muhalif olan ve onu eleştiren kişiler daha sonrasında pişmanlıklarını dile getirmişlerdi.  İttihat ve Terakki Fırkası içinde Sultana karşı olan Filozof Rıza Tevfik ve Süleyman Nazif sonradan duymuş oldukları pişmanlıklarını şiirleri ile anlatmışlardır. 

Kızıl Sultan iddiası, Albert Vandal adlı bir Fransız yazar tarafından ortaya atılmıştı. Atılış sebebi, Abdülhamid'in Ermeni isyanlarını bastırtmış olmasıdır. Başta Birleşik Krallık ve Fransa olmak üzere Avrupa kamuoyunda Abdülhamid'in kan dökücü bir padişah olduğu propagandası başlatıldı.

Maalesef bu propogandaya ülkemizde alet olanlar dönem içerisinde olmuştur. Objektif olarak tarihi araştıran akademisyen ve önemli tarihçiler, 2. Abdulhamid'in çok başarılı bir padişah olduğunu hatta Osmanlı İmparatorluğu'nun en iyi padişahı olarak görev yaptığını dile getirmişlerdir.

Sultan Abdulhamid, Ulu Hakan mı, Kızıl Sultan mı? Bu soru yıllardan beri tartışılıyor ve gündeme geliyor. Osmanlı İmparatorluğuna büyük hizmetler vermiş Sultan Abdulhamid'e "Kızıl Sultan" demek büyük bir ihanet olur. 

Sadece padişahlığı döneminde yaptığı hizmetlere bakıldığında, "Cennet Mekan Sultan II.Abdulhamid Han" Gönüllerimizin Sultanı ve ULU HAKANDIR.