Sözleşmeli Öğretmen Adayı Tercihlerinde Nasıl Bir Yol İzlemeli Nelere Dikkat Etmeli

Eğitimci Yazar Sedat Deger kaleme aldığı yazısında sözleşmeli öğretmen adaylarının tercih döneminde tercihlerini nasıl yapması gerektiğini ve okulları araştırırken nelere dikkat etmeleri konusunda bilgiler verdi...

Öncelikle Öğretmenlik ataması ile öğretmen hakları ve mevzuat bilgilerinin daha fazlasına “Öğretmen Hakları ve Hukuku 1” kitabımdan da ulaşabilirsiniz

Bilindiği üzere sözleşmeli öğretmenlik için atama tercihleri 17-20 Temmuz 2018 tarihleri arasında alınacak ve 23 Temmuz 2018 pazartesi günü ise atama sonuçları açıklanacak. Sözleşmeli öğretmen adayları ise başvuruların alındığı atama döneminde nasıl bir yol izlemesi gerektiğine dair çoğunlukla tedirginlik yaşamaktadır. Hatta tercihler öyle bir büyür ki gözünde daha baştan atanamama korkusuyla bile baş başa kalabiliyorlar. Aslında yaşadığı karamsarlık ve tercih konusunda net bilgiye sahip olamayışı  tüm olumsuz duyguların oluşmasına sebep olmaktadır. 
 
Aslında sözleşmeli öğretmen adaylarının bu duyguları yaşaması gayet normal ve bu stresi yüksek puanı alanlarda yaşamaktadır ki önemli olan adayın kendisine kendi puanına göre iyi bir yol haritası çizmesidir. Adaylardaki en büyük korku “ya tercihlerime yerleşemezsem” duygusudur. Bir diğer olumsuz düşünce ise acaba 20 tane okul tercih ettikten sonra  21. Tercihi açmalı mıyım yoksa açmamalı mıyım tereddüdüdür.

Tercihlerdeki plansızlık ve tüm boyutlarıyla değerlendirme işleminin yetersiz kalması çoğu zaman öğretmen adayının hayatını olumsuz etkileyebiliyor. O yüzden öncelikle şunu belirtmek isterim ki her insanın fıtratı farklıdır ve dolayısıyla öğretmen adayı tercih döneminde kendi yapısına uygun şekilde  il ve ilçelerdeki okulları iyi analiz edip ona göre tercihlerinin arasına eklemesi gerekir. Bir insan doğu Anadolu iklim şartlarına kolaylıkla uyum sağlayabilirken bir başkası ise güney doğuya daha çabuk alışabilir. Yani öğretmen adayının kendi yaşadığı coğrafik konumdaki yaşantısı  öğretmen olarak göreve başladığı coğrafyaya alışmasını belirler. Misal egede yaşamış biri güneydoğuya biraz daha çabuk alışabilirken Karadeniz veya İç Anadolu’da yaşayan bir öğretmen adayı egeli bir öğretmen adayına göre  Doğu Anadolu bölgesinin iklim ve coğrafi şartlarına daha kolay alışabiliyor.(bu sadece bir örnek ve kişiden kişiye değişir önemli olan kendi yapısı ve yaşantısına göre tercih yapmaktır)

Ayrıca öğretmen adaylarının tercihlerine göre yerleşmesinin nasip olduğunun hep akıllarının bir köşesinde olması gerektiğini düşünüyorum. Çünkü öğretmen adayı atanacakların arasında ilk sıralarda olsa bile daha yüksek puanlı kişilerin onun tercihlerini yazmayacağının  bir garantisi yok. Yani ilk tercihlerime kesin giderim dersiniz ama bir bakarsınız ki son tercihlere koyduğunuz okullara bile atanabilirsiniz. Kısacası öğretmen adayının “sonlara bırakarak hiçbiri gelmezse en azından bu okula da gidebilirim” mantığı ile son tercihlerini de dikkatlice yapması gerekir. O yüzden son tercihlere koyulan okul ve coğrafyasını yazarken kendi kendi benliğindeki gerçekliğini tüm boyutları ile iyice değerlendirilmeli.
 
TERCİHLER NELERE GÖRE ŞEKİLLENDİRİLEBİLİR?
 
Ne yazık ki bazı öğretmen adayları zaten tercihlerime gidemem, atanamam deyip öylesine tercih yapıyorlar ama bir de bakıyorlar ki o öylesine yazdığı okullardan birine ataması yapılmış. Ve maalesef sonuca baktıklarında ise pişman olabiliyorlar. Bu sefer de atandığı yere gitmemek için bir çıkış yolu arıyorlar. Âmâ iş işten geçmiş oluyor çünkü atama çıktıktan sonra iptal hakkı bulunmuyor. Ayrıca öyle bir hüküm var ki yönetmelik ve kanunda öğretmen adayının hayatını etkilemektedir. Atanan öğretmenler atandıktan sonra 1 yıl süre içinde yeniden sözleşmeli öğretmenliğe atanamaz. Yani ataması çıkan aday sözleşmeli öğretmen olarak göreve başlamaz ise 1 yıl boyunca tekrar sözleşmeli öğretmenli dahil hiçbir sözleşmeli statüde devlete ataması yapılmaz. O yüzden öğretmen adayının bu hususu düşünerek tercihlerini yapması gerekir.Çünkü  657 sayılı Kanun'un 63'üncü maddesinin 1'inci fıkrasında yer alan "Bir göreve ilk defa veya yeniden atananlardan belge ile ispatı mümkün zorlayıcı sebepler olmaksızın 62'nci maddedeki süre içinde işe başlamayanların atanmaları iptal edilir ve bunlar 1 yıl süreyle devlet memuru olarak istihdam edilemezler..." hükmü uygulanır.

Ayrıca  MEB “Belge ile ispatı mümkün zorlayıcı sebepler olmaksızın süresi içerisinde göreve başlayamayanlar ile belge ile ispatı mümkün zorlayıcı sebeplerle göreve başlamama hâli iki ayı aştığı takdirde bu kişilerin atamaları iptal edilecektir.”  İle “Ataması iptal edilenler, bir yıl süreyle sözleşmeli öğretmenlik pozisyonlarına atanmak üzere başvuruda bulunamayacaktır.” Şeklinde hüküm ile bu uyarıyı adaylara dile getirmektedir. Tabi buradaki bir yıl süre ile yeniden atanamama hususu sözleşmeli statüdeki (657’e tabi 4/b statüsündeki memur) memurluk için geçerli olup kadrolu memurluk için geçerli değil. Yani eğer siz atanır ve göreve başlamaz iseniz yada gittiğiniz yerde istifa ederseniz bir sene boyunca hiçbir sözleşmeli öğretmenlik dahil sözleşmeli memurluğa atanamaz ve tercihte bile bulunamazsınız.
 
Bu yüzden öyle gelişi güzel tercihlerde bulunmayın. Bir an evvel atanayım duygusu ile insanoğlu her yeri yazabileceğini düşünür ve 21. tercihi de  işaretler  ama sonuçların açıklandığı gün gidemeyeceği bir yer  geldiğinde pişman olabilir. Bu yüzden pişmanlık duygusunu yaşamamak için tercihlerinizi çok iyi oluşturun. Ha Hakkâri ve Urfa’da öğretmenlik yapmış biri olarak gönül rahatlığıyla söyleyebilirim ki hiçbir atamanın pişmanlık duygusunu getirmemesi gerekir ama maalesef her atama döneminde ataması yapıldıktan sonra pişman olan öğretmenlerden çok mesaj alıyorum.
 
KENDİ YAPINIZA UYGUN ÜÇ TERCİH BÖLÜMÜ OLUŞTURUN
 
Gelelim tercih yaparken dikkat edilmesi gereken hususlara. Öncelikle tercih listenizi kendi yapınıza uygun şekilde üç bölüme ayırın.Bunlardan ilki “öncelikle” atanmak istediğiniz il veya iller, ikinci bölüm ise bildiğiniz ,gittiğinizde size kendi atanmak istediğiniz yeri aratmayacağını düşündüğünüz iller üçüncü bölümde de doğudan gidebileceğinizi düşündüğünüz iller. Tabi bunları nasıl oluşturacaksınız isterseniz buna bir bakalım.
 
1. Tercih bölümü söylemeye bile gerek yok yaşadığınız veya yaşamak istediğiniz illerin olduğu tercihler
 
2. Tercih bölümdeki iller, ailenize veya yaşadığınız yere yani istediğiniz ile yakın ,gelip gitmesi kolay olan iller.
 
3. Tercih bölüm ise doğudan bildiğiniz veya araştırdığınızda “ben burada yapabilirim ,ilgimi çekti” diyebileceğiniz illeri kapsayacak tercih bölümü olsun

Her tercih bölümü için kendi arasında bir sıralama yapın. Çok istediğinizden başlayıp isteme oranınızın düştüğü okullara(il/ilçelere) göre sıralama yapın.
 
Bu bölümlerdeki il ve ya ilçeleri belirlerken de şu şekilde araştırma yapabilirsiniz.    

Öncelikle unutmayın ki okulların hepsi bölge ve alanlarına göre değerlendirilmektedir. Yani o okulun kaçıncı bölge ve kaçıncı alana sahip olduğu aslında o okulun şartları hakkında bir çıkarım yapmanızı sağlayabilir. Çünkü bölge veya alanlar gelişi güzel belirlenmemiştir. Coğrafi durum, ekonomik ve sosyal yönden gelişmişlik düzeyi, ulaşım şartları ile hizmet gereksinimlerinin karşılanması esasına göre değerlendirilip artıları ve eksilerine göre okulların bölge ve alan değerleri verilmiştir. Yani bu koşullar bakımından düşünüldüğünde 1. Bölge 2. Bölgeden, 2. Bölgede 3. Bölgeden daha iyi şartlara sahip diyebiliriz. Zaten aynı alana sahip zorunlu hizmet okullarında 2. Bölgedeki okulda zorunlu hizmetin bitme süresi 1. bölgedekinden daha kısa sürer. Bunun sebebi ise şartların 2. bölgede daha zor olmasıdır. Ayrıca okulların bölge ve alanlarının belirlenme esaslarından en önemlisi o okulun öğretmenler tarafından tercih edilme sıklığına göre derecelendirilmesidir. Böylece çok tercih edilen okulun  hizmet alanı da doğal olarak “daha düşük sayıya” sahip olmaktadır.

Ayrıca belirlediğiniz okullar hakkındaki bilgileri birinci elden yani okulların kendi sitelerinden bulabilirsiniz bunun içinde;

TÜM OKULLARA BU BAĞLANTIDAN MEB OKULLARDAN BAKABİLİRSİNİZ TIKLAYINIZ
   
Daha net bilgi alabilmek içinde okulları arayabilirsiniz ki birçok müdür size yardımcı olacaktır. Çünkü birçok okul müdürü kalıcı öğretmeni dört gözle bekler. 

*Okulun bulunduğu coğrafya da önemli;
*Acaba okul nasıl bir araziye kurulu bir yerde ?
*En yakın yerleşim yerine kaç km uzakta ?
*Sosyal ve kültürel ihtiyaçlar bakımından ne kadar karşılanabilir bir yerleşim yerinde?

Okul ile ilgili bilgileri o il veya ilçenin belediye ile kaymakamlık sitelerinden ulaşabilirsiniz 

Bu bilgileri de ancak o il veya ilçenin belediye/kaymakamlık sitelerinde bulabilrsiniz.Şehirlerin belediye veya kaymakamlık sitelerine girip;

*Yerleşim yerinin nüfusunun kaç olduğu, 

*İklim şartlarının ne olduğu, 

*Ulaşım imkanının nasıl karşılandığını, 

*Çevre illere komşuluk derecesi nedir(ulaşım bakımından yol üzeri mi yada sapa bir yer mi?,,)

*Şehrin sağlık ve sosyal imkanlarının ne durumda olduğu 
gibi bir çok etkeni okuyup öğrenebilirsiniz.

Bu ulaştığınız bilgileri özetleyerek bir köşeye kaydediniz ki en son tercihleri yaparken sıralama yapmanızda yararınıza olacaktır.

Google Maps den de okulun bulunduğu coğrafyası ve il ve ilçelere mesafenin uzaklık derecesine ulaşabilirsiniz

Tabi Google Maps den de coğrafya ve mesafenin uzaklık derecesine ulaşabilirsiniz bu önemli hususu da unutmayın.
 
Seçebileceğiniz okulun merkezde veya köyde olması da sizin için araştırma niteliğini değiştirebilir çünkü merkezde bir okul ise sadece şehrin coğrafya veya şartlarına bakarsınız ama köy olduğunda ayrıyeten;
    
* Bulunduğu ilçeye ne kadar uzakta olduğunu ,
* Köye ulaşımının rahat olup olmadığını ,
* Okulda öğretmenlerin nasıl gidip geldiğini sorgulamak zorundasınız.

Özellikle sınıf öğretmenlerinin köylerde tek başına öğretmen olabildiğini düşündüğümüzde bu gibi faktörler daha da ön plana çıkıyor ve öğretmen adayının bu ulaştığı bilgilere göre kendisi için eksilere ne oranda bir reaksiyon gösterebileceğini iyi analiz etmesi gerekir.
 
Köy okuluna bakarken sadece kendi ilçesine olan uzaklığına değil, yakınındaki başka ilçelere olan uzaklıklarına da bakın

Köy okullarını araştırırken bağlı olduğu ilçeyi araştırmanında ötesinde yakınında bulunan ilçe veya il merkezlerine uzaklığını ve ulaşımını da sorgulayın. Belki de yakınındaki diğer il veya ilçe sizin için avantajı daha fazla olan bir ilçe olabilir.

Misal Batman'ın Beşiri ilçesine bağlı Yenipınar okulu her ne kadar Beşiri ilçesine bağlı bir köy okulu olsa da aslında Batmana yakın bir köy olduğundan o okulun öğretmenleri batman merkezde kalabiliyor ve merkezden geliş gidiş yapma imkanına sahipler.O yüzden tercihlerde bunun gibi gizli faktörlere de ulaşmaya çalışın.

Okulların, yatılı okul olup olmadığı,taşımalı eğitim kapsamında  olup olmadığı, tek öğretmenli bir okul olup olmadığı gibi faktörlerine de bakmanızda fayda var. Zira birleştirilmiş sınıf olup olmadığını da büyük bir etken olduğunu unutmamak gerek.Çünkü böyle okullar birbirinden farklı ve sorumlulukları çok farklı okullardır, herkesin tahammül derecesi veya dayanıklılık dereceleri farklıdır.

Hizmet bölge ve alanlarını iyi bilmek gerekir
 
Hizmet bölgeleri 3’e ayrılmış olup her bölgede 6 tane alana sahiptir. Yani her il belirli kriterlere göre 3 bölgeye ayrılmış durumda  ildeki okullar ise altı hizmet alanından herhangi birisine mensup olmaktadır. Yazımda da söylediğim gibi bu alanlar belirli şartlara göre sayısal değerleri bulunur.

Zorunlu hizmet sadece doğu da yapılmaz; Birçok kişi tarafından yanlış bilinir zorunlu hizmetin sadece doğuda yapılacağı konusu da. Çünkü mevcut mevzuata göre batıda da, Karadeniz’de de zorunlu hizmetinizi yapabilrsiniz. Peki ama nasıl oluyor diyebilirsiniz.Bunun için baktığınız okulun hizmet alanı bakımından en az 4. Alanda olması gerekir yani o okul 4. Alan-5. Alan-6. Alan okullar ise Türkiye’nin neresinde olursa olsun o okuldaki göreviniz zorunlu hizmetden sayılır.
 
Aşağıdaki çizelgeye bakabilirsiniz,

Not:Yukarıdaki çizelgede koyu yazılan hizmet alanları zorunlu hizmet kapsamındadır

ATANDIKTAN SONRA HİZMET PUANINIZ ÖNEMLİ;

Göreve başladıktan sonra öğretmen olarak yer değiştirmeniz ancak sahip olduğunuz hizmet puanlara göre yapılacaktır. Yani ne kadar yüksek hizmet puanına sahipseniz yer değiştirmede diğer öğretmenlere göre atanma şansınız da o kadar yüksek olur. Şimdilik bunlar çok önemli gibi görünmeyebilir ama öğretmenler atandıktan sonra yer değiştirirken hizmet puanları yetmediği için istedikleri yere atanamamaktan hatta gidememekten yakınıyor. Özellikle özür durumunuz varsa (evli iseniz, evlenecek iseniz, sağlık durumundan yer değiştirme isteğinde bulunacaksanız…)Sözleşmeli öğretmenler isteğe bağlı veya özür durumu atama dönemi geldiğinde, hak olarak verildiğinde hizmet puanı ön plana çıkacaktır. Atanmak için hizmet puanının da önemli olduğunu belirtmek istedim. Ayrıca bu yer değiştirmeler, ne zaman il içine başvurulur,ne zaman eş durumundan atamaya katılabilir gibi soruların cevaplarını da sedatdeger.com sitemden veya “Öğretmen Hakları ve Hukuku 1” kitabımda bulabilirsiniz
 
TERCİH SIRALAMALARI VE SIRALAMA ARASINDAKİ İLİŞKİ;

Sıralamanız iyi ise; tabi ki o istediğiniz okullara bir hayli yer vereceksiniz ya da

sıralamanızın kritik olduğunu düşünüyorsanız istediğiniz yerleri yazmayı bırakıp(ilk 3 tercihe gitmeyi çok istediğiniz okullar) 2. Tercih bölümü olarak adlandırdığımız illerden başlamak üzere 3. Tercih illerine önem vermelisiniz. Bunları yaparken puanınız ne olursa olsun yazının başında söylediğim gibi 3 tercih bölüme ayırmayı kesinlikle unutmayın. İlk tercihlerinizin miktarını da sıralamanızın uygunluğunu düşünerek arttırabilir yada azaltabilirsiniz. Örneğin siz sıralamalarda ortalardasınız ama siz tüm tercihlerinizi 1.bölgeden(Antep gibi) veya istediğiniz illerden yana kullanıyorsunuz ,bu durum tercihlerinizi riske atar . Ayrıca birde 21. şıkkı işaretlemez iseniz tercihlerde intihar etmiş bile olabilirsiniz. 

Tercihlerinizde muhakkak 3. Bölge illerin 5 veya 6. Alan okullarını yazın. İster doğunun Parisleri olur isterse sessiz sakin şehirleri olsun. Sakın ola ki puanınıza göre yüksekten uçmayın . 

İnşallah tercihlerinizin şekillenmesine yardımcı olabilmişimdir .Öğretmenlik tercihleri ile ilgili ve öğretmenlik hakları hakkında bilgilere “Öğretmen Hakları ve Hukuku 1” kitabımdan ulaşabilirsiniz.ALLAH hayırlı bir tercih dönemi geçirmenizi ve hepinizin hakkınızda hayırlı okullara atanmasını nasip etsin.
 
Saygılarımla.
 
Sedat DEGER
Lider Eğitimci Yazarlar Derneği Kurucu Başkanı