Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri ne olacak?

Türkiye 16 Nisan 2017 tarihinde Referanduma gidiyor. Mevcut sistemden Cumhurbaşkanlığı sistemine geçişin oylanacağı referandum öncesi, gündem Cumhurbaşkanına verilecek yetkiler oluyor. Cumhurbaşkanlığı Sistemi maddeleri nelerdir? Bir kısım Mevcut sistemi savunurken, bir kısım da Cumhurbaşkanlığı Sisteminin olması gerektiğini savunuyor. Peki şuanki sistemde Cumhurbaşkanının yetkileri nelerdir? Bir kısmın "Diktatörlük" olarak lanse ettiği gibi Cumhubaşkanlığı Sisteminde Cumhurun Başkanı, geniş yetkilerle mi donatılacak? İşte merak edilenler. 

Türkiye'de şuan uygulanan sistemde Cumhurbaşkanı'nın yetkilerine şöyle bir göz atalım.

Mevcut sistemde Cumhurbaşkanı'nın görev ve yetkileri

- Mevcut sistemde Cumhurbaşkanı, görevi sırasında tek başına aldığı siyası karar ve verdiği emirlerden sorumlu değildir.
- Görev alanına dair bir denetlemeye tabi tutulamaz.
- Vatan ihanet dışında re'sen imzaladığı kararlar ve emirlerden dolayı yargılanamaz.
- Cezai sorumluluğu yoktur.
- Anayasa Mahkemesine 14 üye atıyor.

a) Yasama ile ilgili olanlar :

• Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde açılış konuşmasını yapmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni gerektiğinde toplantıya çağırmak,
• Yasaları yayımlamak,
• Yasaları yeniden görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne geri göndermek,
• Anayasa değişikliklerine ilişkin yasaları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunmak,
• Yasaların, kanun hükmündeki kararnamelerin,Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü'nün, tümünün ya da belirli kurallarının Anayasa'ya biçim ya da esas yönünden aykırı oldukları gerekçesi ile Anayasa Mahkemesi'nde iptal davası açmak,
• Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek,

b) Yürütme alanına ilişkin olanlar :

• Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek,
• Başbakanın önerisi üzerine Bakanları atamak ve görevlerine son vermek,
• Gerekli gördüğünde Bakanlar Kurulu'na Başkanlık etmek ya da Bakanlar Kurulu'nu Başkanlığı altında toplantıya çağırmak,
• Yabancı devletlere Türk Devleti'nin temsilcilerini göndermek, Türkiye Cumhuriyeti'ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek,
• Uluslararası andlaşmaları onaylamak ve yayımlamak,
• Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Başkomutanlığını temsil etmek,
• Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kullanılmasına karar vermek,
• Genelkurmay Başkanı'nı atamak,
• Milli Güvenlik Kurulu'nu toplantıya çağırmak,
• Milli Güvenlik Kurulu'na Başkanlık etmek,
• Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu kararıyla sıkıyönetim ya da olağanüstü hal ilan etmek ve kanun hükmünde kararname çıkarmak,
• Kararnameleri imzalamak,
• Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile belirli kişilerin cezalarını hafifletmek ya da kaldırmak,
• Devlet Denetleme Kurulu'nun üyelerini ve Başkanını atamak,
• Devlet Denetleme Kurulu'na inceleme, araştırma ve denetleme yaptırmak,
• Yükseköğretim Kurulu üyelerini seçmek,
• Üniversite rektörlerini seçmek,

Mevcut sistemde Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri bu şekildedir. Şimdi de yeni sistemde Cumhurbaşkanı'nın görev ve yetkilerine göz atalım.

Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Yetkiler Ne Olacak?

- Cumhurbaşkanı tek başına yapacağı iş ve işlemlerde, onaylayacağı karar ve vereceği emirlerden sorumlu olacak.
- TBMM tarafından her zaman denetime tabi olacak.
- Görev alanına giren her konuyla ilgili yargılanabilecek.
- Cezai sorumluluğu olacak.
- Anayasa Mahkemesine atayacağı üye sayısı 12'ye düşecek.

Cumhurbaşkanı'nın OHAL Yetkisi Nasıl Olacak?

Cumhurbaşkanı; savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması, tabiî afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir. Olağanüstü hal ilanı kararı verildiği gün Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağırılır; Meclis gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilir, uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir. Cumhurbaşkanının talebiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi her defasında dört ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilir. Savaş hallerinde bu dört aylık süre aranmaz.

OHAL Kararı Meclisin Onayına Sunulacak?

Olağanüstü hallerde vatandaşlar için getirilecek para, mal ve çalışma yükümlülükleri ile 15 inci maddedeki ilkeler doğrultusunda temel hak ve hürriyetlerin nasıl sınırlanacağı veya geçici olarak durdurulacağı, hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürütüleceği kanunla düzenlenir. Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, 104 üncü maddenin onyedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmî Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur.

OHAL Kararnameleri TBMM'de görüşülecek

Savaş ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanamaması hâli hariç olmak üzere; olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve karara bağlanır. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkar.”

Cumhurbaşkanı Yardımcılığı Geliyor

- Cumhurbaşkanı yardımcılığı sistemi anayasaya giriyor. Cumhurbaşkanı, ABD modelinde olduğu gibi başkan yardımcısını açıklayarak seçime gitmeyecek. Bunun yerine seçildikten sonra istediği sayıda yardımcı atayabilecek. Cumhurbaşkanı yardımcıları, MGK üyesi olacak. 

Cumhurbaşkanı ve TBMM'ye karşılıklı olarak fesih yetkisi geliyor.  Cumhurbaşkanı ve TBMM, yeni seçilen Cumhurbaşkanı ve milletvekilleri göreve başlayana kadar görevine devam edecek.

TBMM Seçim Yenileyebilecek

- TBMM, üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek.

Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.

Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir. Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen Meclisin ve Cumhurbaşkanının yetki ve görevleri, yeni Meclisin ve Cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam eder.

Bu şekilde seçilen Meclis ve Cumhurbaşkanının görev süreleri de beş yıldır.”

Cumhurbaşkanı'nın Cezai Sorumluluğu Nedir?

Cumhurbaşkanı'na soruşturma açılabilecek.

--Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir.  Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüşür ve üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilir. Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak onbeş kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır. Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu iki ay içinde Meclis Başkanlığına sunar. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona bir aylık yeni ve kesin bir süre verilir. Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren on gün içinde dağıtılır, dağıtımından itibaren on gün içinde Genel Kurulda görüşülür.

Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanının görevi sona erer

Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilir. Yüce Divan yargılaması üç ay içinde tamamlanır, bu sürede tamamlanamazsa bir defaya mahsus olmak üzere üç aylık ek süre verilir, yargılama bu sürede kesin olarak tamamlanır. Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanı, seçim kararı alamaz. Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanının görevi sona erer. Cumhurbaşkanının görevde bulunduğu sürede işlediği iddia edilen suçlar için görevi bittikten sonra da bu madde hükmü uygulanır.”

Yani yeni sistemde Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu bulunuyor. Mevcut sistemde Cumhurbaşkanı'nın herhangi bir suç ile sorgulanamaz ve hakkında soruşturma açılamıyor. 16 Nisan'da oy kullanmadan önce Cumhurbaşkanlığı Sistemi'ni iyi bir şekilde araştırmalı ve Anayasa'nın 18 maddesini iyi okumalıyız. Gelecek nesilleri etkileyecek kritik referandumda değişecek maddelere aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz. 

Anayasa değişikliği teklifi tam metnini okumak için TIKLAYINIZ