Sigortalılık, İşyeri ve İşverenlik İşlemleri Nelerdir?

ÖNCEKİ KONULARIN ÖZETİ: Hizmet akdi kapsamındaki Sigortalılığın nasıl başladığı, sigortalılık hakkının hizmet akdi unsurlarını içeren bir anlaşma ilişkisi ile kendiliğinden doğduğu, buna bağlı olarak çalışanın sigortalılık hakkını elde ettiği, işverenin yükümlülüklerinin de başladığı, sigortalılığın devredilemez ve vazgeçilemez bir hak olduğu, işverenin kanunun öngördüğü yükümlülükleri yerine getirmemesi halinde  dahi sigortalı çalışmanın ispatlanması halinde, bu hakkın Kanun tarafından korunduğu ve  Sosyal Güvenlik Kurumunca sigortalı lehine yapılması gereken işlemlerin re’sen düzenleneceği hususlarına önceki yazılarımızda değinilmişti.



Peki, sigortalı olmanın ve bu kapsamda işverenin yükümlülükleri nelerdir. Bu yazımızda bu konuyu tartışalım.



Hizmet akdi kapsamında sigortalı çalıştırmaya karar veren işverenin yapacağı ilk iş, işyerinin bağlı bulunduğu Kurum ünitesine başvurarak işyerinin tescil edilmesini sağlamaktır.

İŞYERİ NEDİR, NASIL TESCİL EDİLİR.

Sosyal güvenlik mevzuatı içinde teknik tanımları yapılmış olan işveren, işyeri, sigortalı, prim ödeme yükümlüsü, kamu (devamlı/geçici) veya   özel (devamlı/geçici) işyeri ve benzeri gibi kavramlar sosyal güvenlik sisteminin temel kavramlarıdır.



İleride değineceğimiz  teknik nitelikleri saklı olmak kaydıyla, hizmet akdi ile çalışmanın söz konusu olduğu işlerde; kısaca belirtmek gerekirse,çalışan sigortalı, çalıştıran işveren, çalışılan yer de işyeridir.Kanun hükmü gereğince işveren olmadıkları halde prim ödeme yükümlüsü olarak atanan veya tam tersi işveren oldukları halde prim ödeme yükümlüsü sayılmayan işverenler de mevcut olmakla birlikte genel olarak işveren konumunda olanlar, aynı zamanda prim ödeme yükümlüsüdürler.



Sigortalı kavramını tartıştık. Konunun anlaşılması için işyeri, işyeri tescili ve işveren kavramlarının da çok iyi anlaşılması şarttır.



Sigortalının işi işyerinde veya işyeri dışında görmesi, meydana gelen kazanın, iş kazası sayılması veya sayılmaması ve benzeri gibi olguların Kanunun bütününde belirtilen  işveren ve sigortalının haksız yere hak kaybına uğramamaları ve gereksiz mağduriyetlerin oluşmaması için  bu kavramların çok iyi bilinmesi gerekmektedir.



İşyeri; kısaca, sigortalıların işlerini yaptıkları yerlerdir. (5510/11-1)



İşyerinde üretilen mal veya verilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler ile araçlar da işyerinden sayılmaktadır.

Dolayısıyla buralarda meydana gelen her olgu, işyerinde meydana gelmiş sayılmaktadır.



İşyerinin bildirimi ve tescili;İşyeri tescilininmutlak surette Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin ekinde bulunan İşyeri Bildirgesi ile   (Ek.6, form belge)yapılması gerekmekte olup, farklı usullerle yapılan bildirimlerin bir geçerliliği bulunmamaktadır.



Örneğin; sigortalı çalıştıran bir işverenin, Kuruma verdiği bir dilekçe ile, sigortalı çalıştırdığını bildirmesi ve işyerinin tescilini talep etmesi kanun tarafından öngörülen yükümlülüklerin yerine getirildiği anlamına gelmez.



İşyeri tescilinin, yakın zamanda uygulamaya konulan düzenleme ile  internettende yapılması da mümkün bulunmaktadır.



Kurum sistemi işyeri tescili üzerine kurulmuş bulunduğundan bir işverenin birden fazla işyeri kurması, devir alması veya kendisine intikal etmesi halinde dahi Kuruma her işyeri için ayrı ayrı işyeri bildirgesi verilerek her işyerinin ayrı ayrı tescil edilmesinin sağlanması icap etmektedir.



Kanunda ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde bazı özel durumlar için farklı düzenlemeler bulunmaktadır.



Bu durumları aşağıda belirtilen şekilde özetlemek mümkündür.



-Aynı işverenlere ait olan ve aynı işkolunda faaliyet gösteren birden fazla kara veya deniz yahut hava ulaştırma araçları için tek bir işyeri tescil edilebilmektedir.



-İhale konusu işi, konsorsiyum şeklinde üstlenen işverenlerin, üstlenilen işle ilgili olarak konsorsiyum üyelerine ayrı ayrı istihkak ödenmesi ve kendilerinden ayrı ayrı teminat alınması halinde üstlenicilerin her birine ayrı ayrı işyeri tescil edilmesi mümkün bulunmaktadır.



-İhale konusu işin, işortaklığı şeklinde üstlenilmesi durumunda işyeri,işortaklığı adına tescil edilir.



-Şirketlerin kuruluş aşamasında sigortalı çalıştırmaya başlayacağı tarihi ve çalıştırılacak sigortalı sayısını ticaret sicil memurluklarına bildirmesi üzerine, ticaret sicil memurlukları kendilerine yapılan bildirimleri 10 gün içinde Kuruma intikal ettirmekle yükümlü tutulduklarından, bu şirketlerin Kuruma ayrıca işyeri bildirgesi vermelerine gerek bulunmamaktadır.



-Aynı işveren tarafından yaptırılan ve birden fazla yapı ruhsatı bulunan özel nitelikteki bina inşaatı işyerlerinde, parsellerinin birbirine bitişik ya da çok yakın olması ve sigortalıların da birbirine karışması şartıyla bu inşaatlar içinde tek bir işyeri tescili yapılabilmektedir.



İşveren, bütün bu işlemleri kendisi yapabileceği gibi vekaletle yetkilendireceği bir kişi de yaptırabilir.



İşyerinin tescilini müteakip Kurum ve  işveren arasında düzenlenen e- Bildirge Sözleşmesinin imzalanmasından sonra işverene bir kullanıcı kodu ve şifresi belirlenmekte olup, Bundan sonraki işveren-Kurum ilişkilerinin önemli bir kısmı, işverenin kuruma gelmesine gerek olmadan yürütülmektedir.



İşveren,Kanunda, hizmet akdine göre sigortalı sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar olarak tanımlanmaktadır. (5510/1)



İşveren adına ve hesabına, işin veya görülen hizmetin bütününün yönetim görevini yapan kimse, işveren vekili olarak Kabul edilir. Kanunda geçen işveren deyimi, işveren vekilini de kapsamaktadır. İşveren vekili,  Kanunda belirtilen yükümlülüklerinden dolayı işveren ile birlikte müşterek ve müteselsil sorumludur.



SONRAKİ KONU: Sigortalılık bildirimi ve tesciline ilişkin işlemler.



15/12/2015

MUSTAFA İTİŞKEN (SGK, SPGM. İşverenler Daire Başkanlığı  Şube Müdürü, Bilirkişi, Kamu Yön. Uzmanı)

-