AK Parti’den 45 milletvekilinin imzasın taşıyan “Kitle İmha silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin kanun Teklifi” dün TBMM Başkanlığı’na sunuldu.

OECD’NİN GRİ LİSTE UYARISI

Hazırlanan bu teklif, OECD bünyesindeki uluslararası para aklama ve terörizmin finansmanı ile mücadele kuruluşu FATF’nin (Mali Eylem Görev Gücü-Financial Action Task Force), Türkiye ile ilgili 2018 yılı verilerine dayanarak hazırladığı raporla doğrudan ilgisi bulunuyor. 2019’da paylaşılan 238 sayfalık FATF raporunda Türkiye için 40 öneri bulunuyordu. FATF, Türkiye'nin coğrafi konumu nedeniyle insan, göçmen, uyuşturucu ve yakıt kaçakçılığı riski ile terör saldırısı tehdidinin yüksek olduğu bir ülke olduğuna da dikkat çekiyordu. Raporda, Türkiye'nin kara para aklamaya ve terörün finanse edilmesine karşı mücadelede ciddi eksiklikleri bulunduğu belirtilerek, “standartlarını yükseltmesi” uyarısı yapılmıştı.

Raporda, Türkiye’nin bazı terör şüphelilerini yargıladığı ancak savcıların bu konuya yeterince önem vermediği savunulmuştu. Bu nedenle, Türkiye'nin bir yıllığına izleme sürecine girdiği, 2021 yılı sonuna kadar kriterler yerine getirilmezse “gri listeye” alınacağı açıklanmıştı. Gri listede halen Pakistan, Yemen ve Moğolistan gibi ülkeler bulunuyor.

Toplam 43 maddeden oluşan ve 6 ayrı kanunda değişiklik öngören teklifin neleri değiştirdiği, OECD raporunun ışığında kapsamlı biçimde incelendi. Buna göre getirilen değişiklikler şöyle:

KARAR YETKİSİ CUMHURBAŞKANI’NDA

AK Parti’nin “terörizmin finansmanı ile mücadele” gerekçesiyle hazırladığı kanun teklifi ile Cumhurbaşkanı’na ‘mal varlığını dondurma yetkisi’ verilmesi öngörüldü. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanının önlenmesine yönelik olarak alacağı yaptırım kararlarının uygulanması için gereken yasaklama kararları ile bu kararların kaldırılmasına ilişkin kararlar Cumhurbaşkanı’nın Resmi Gazete’de ilan edeceği kararlarla uygulanacak. Teklifin gerekçesinde bu kararların Avrupa’daki uygulamalarında bakanlıkların ortak kararıyla dahi yapılabildiğine işaret edildi. Teklif bu haliyle geçtiği takdirde, Cumhurbaşkanı, “tavsiye” üzerine Birleşmiş Milletler (BM) tarafından yaptırım listesine alınan kişi ve kuruluşların hesapları ile bu kişi ve kuruluşlarla dolaylı olarak ilişkisi bulunan ya da onun adına hareket eden hesapları dondurabilecek.

YENİ KOMİSYON OLUŞTURULUYOR

Kanunun uygulanmasıyla ilgili olarak Denetim ve İşbirliği Komisyonu (DİK) oluşturulacak. Komisyon; Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) Başkanı’nın başkanlığında Adalet, Dışişleri, Enerji, İçişleri, Milli Savunma, ticaret Bakanlıkları ile BDDK, hazine kontrolörleri Kurulu, Milli İstihbarat Teşkilatı, Nükleer Düzenleme Kurumu ve Sermaye Piyasası Kurulu’ndan genel müdür yardımcısı veya başkan yardımcısı düzeyinde bildirilecek isimlerden oluşacak. DİK, her kişi ve kurumdan belge talep edilecek ve bunların verilmesi zorunlu olacak. “makul sebeplerin varlığı” halinde DİK, yaptırım kararı verilmesi için Cumhurbaşkanı’na öneride bulunabilecek. DİK gizlilik esasına göre çalışacak ve yılda en az iki kez toplanacak. DİK’te karar alınabilmesi için toplantıya katılan üyelerin en az 9’unun oyu gerekecek.

TOPLANTI BAŞINA 670 TL ALACAKLAR

Komisyon üyeleri yapacakları her toplantı için, memur aylık katsayısında yapılacak güncelleme sonrasında, 2021 yılında yaklaşık olarak 670 TL alacaklar. DİK üyelerine yılda en fazla 5 toplantı için ödeme yapılabilecek. Böylece Komisyon üyelerine Anka'nın hesaplamasına göre 2021 yılında en fazla 4.000 TL ödeme yapılabilecek.

16 YIL HAPİS VE 50 MİLYON TL CEZA

Yasa kapsamındaki yasak işlem ve faaliyetlerle ilgili olarak, işlenin suç daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde faillere 1 yıldan 16 yıla kadar değişen hapis cezaları verilebilecek. Yasak eylemler bir şirket, dernek veya vakıf tarafından işlenmesi halinde ise 10 bin TL’den 50 milyon TL’ye varan idari para cezası gündeme gelecek. İdari para cezasına karar verme yetkisi Denetim ve İşbirliği Komisyonu’nda (DİK) olacak. Uygulamaya ilişkin usul ve esaslar DİK katılımcısı bakanlıkların ortaklaşa olarak hazırlayacakları, yasanın yürürlüğünden bir ay sonra uygulamaya konulacak yönetmelikle düzenlenecek.

İNTERNETTEN YAPILAN YARDIM TOPLAMAYA DENETİM

Yardım Toplama Kanunu’na aykırı olarak internet ortamında yardım toplanması halinde ne yapılacağı da bu değişiklikle mevzuata eklenmiş olacak. Buna göre izinsiz yardım toplamanın internet ortamında yapıldığı saptandığı takdirde valilik veya İçişleri Bakanlığı öncelikle o siteye bildirimde bulunacak. 24 saat içerisinde yardım toplama linki kaldırılmazsa İçişleri Sulh Ceza hakimliğine başvuracak. Hakim, 24 saat içerisinde başvuruyu değerlendirerek kararını Bilgi Teknolojileri İletişim Kurumu’na gönderecek.

BANKALAR BİLGİ VERMEK ZORUNDA

Teklifle, yurt içi ve yurt dışına yapılacak yardımlarla ilgili yönetmelik hazırlanması da öngörüldü. Teklif yasalaştığı takdirde, İçişleri Bakanlığı denetçilerinin yetkileri de artırılacak. Dernek yardım toplamak için başvurduğunda bunu değerlendiren İçişleri/ valilik yetkilisi yardım talibini incelemek için başvurusu konusu ile sınırlı olmak kaydıyla kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar dahil tüm kişi ve kuruluşlardan her türlü bilgi ve belgeyi istemeye yetkili olacaklar. Talep bulunulan kişi ve kuruluşlar “özel kanunları” ileri sürerek bilgi-belge vermekten kaçınamayacaklar.

700 TL’LİK CEZA 100 BİN TL’YE YÜKSELTİLDİ

İzinsiz yardım toplayanlara bugün 700 TL ceza verilirken, teklifle para cezası miktarı 5 bin TL’den 100 bin TL’ye kadar yükseltilecek. İzinsiz yardım toplamanın internet ortamında yapılması halinde ise verilecek ceza 10 bin TL’den 200 bin TL’ye kadar yükseltilecek. Teklifle, “yurt dışına izin alınmadan yardım yapılması” da suç olarak tanımlanarak, bu şekilde izin almadan yurt dışına yardım yapan “sorumlu kurul üyelerine” 5 bin 100 bin arasında idari para cezası verilecek. İzin verilen yöntem dışında başka bir yolla yardım toplayanlar, uyarıya rağmen buna son vermezlerse 5-100 bin TL arasında para cezası ödeyecekler. Yasaya aykırı şekilde izinsiz toplanan mal ve paralara el konularak mülkiyetinin kamuya geçirilmesi uygulamasına devam edilecek. İdari para cezalarına, yardım toplama iznini veren makam yetkili olacak. İzinsiz yardım toplamada ise ceza yetkisi valilerde olacak. Valiler bu yetkisi yardımcısına veya kaymakama devredebilecek.

YABANCI DERNEKLERE DE DENETİM GELİYOR

Dernekler Kanunu, bugün “yabancı dernekler ile merkezleri yurt dışında bulunan dernek ve vakıf dışındaki” dernek ve vakıflarla ilgili denetim ve cezaları düzenliyor. Teklifte ise “merkezleri yurt dışında bulunan dernekler ve vakıflar” da Dernekler kanunu kapsamına alınacak. Değişikliğin gerçekleşmesi halinde merkezleri Türkiye dışında bulunan dernek ve vakıflar da İçişleri Bakanlığı denetimine girmiş olacaklar. Değişiklik geçtiğinde Dernekler Kanunu’nun 1. Maddesi şu şekilde düzenlenmiş olacak:

“Bu Kanunun amacı; dernekler, dernek şube veya temsilcilikleri, federasyonlar, konfederasyonlar ve ‘merkezleri yurt dışında bulunan dernekler ve vakıflar ile diğer’ kâr amacı gütmeyen kuruluşların Türkiye'deki şube veya temsilciliklerinin yasak ve izne tâbi faaliyetlerini, yükümlülüklerini, denetimlerini ve uygulanacak cezalar ile bunlara ilişkin diğer hususları düzenlemektir.”

TERÖR VE UYUŞTURUCU HÜKÜMLÜLERİNE DERNEK YASAĞI

Teklifle “dernek kurma hakkı”nda da radikal değişikliğe gidilecek. Kanun bu haliyle çıktığında kamu haklarından geçmişte yasaklanmış olanlar geçmiş cezaları affedilmiş olsa bile; terörizmin Finansmanın Önlenmesine dair Kanun kapsamındaki suçlardan veya uyuşturucu ticareti, malvarlığı aklaması nedeniyle hüküm giyenlere dernek, vakıf yöneticisi olma yasağı getiriliyor. Bu kişilerin dernek-vakıf üyeliklerinde bir yasaklama söz konusu olmayacak.

DERNEKLERE SIKI DENETİM GELİYOR

İçişleri bakanlığı artık dernekler için “risk değerlendirmesi yapacak” ve buna göre ilgli dernekler her yıl denetlenecek. Mülkiye müfettişi veya içişleri dernek denetçileri hariç olmak üzere denetimlerde görevlendirilecek kamu personeline de ayrıca İçişleri bütçesine konulacak ödenekten ücret ödenecek. Denetçilerin talep etmesi halinde tüm kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar ve diğer kuruluşlar; “görev kapsamıyla sınırlı olmak üzere” bilgi ve belgeleri vermekle yükümlü olacak. Denetimler sırasında özel bilgi birikim gerekiyorsa valilikler bilirkişi görevlendirmesi de yapabilecekler.

YURT DIŞI YARDIMLARINA ÖZEL HÜKÜM

Bugünkü Dernekler Kanunu’nda, yurt dışına yapılacak yardımlarla ilgili hüküm bulunmadığı için teklifle bu konu da düzenleniyor. Teklifte, “yurt dışına yardım yapılmadan önce dernekler tarafından mülki amire bildirilmesi” düzenlemesi getiriliyor. Bu düzenlemeye aykırı hareket edenlere 5 bin TL’den z100 bin TL’ye kadar para cezası verilecek.

İÇİŞLERİ BAKANI, DERNEK KAPATABİLECEK

Dernekler Yasası’nda yapılacak değişiklikle, Terörizmin Finansmanın Önlenmesi Yasası veya uyuşturucu madde ticareti ile malvarlığının aklanmasından hüküm giyenler dernek yöneticisi, denetçisi olamayacak. Hakkında bu tür soruşturma başlatılanlar görevlerinden ayrılacaklar. İçişleri Bakanı bu durumdaki kişileri görevden uzaklaştıracak. Tedbirler yeterli olmazsa “gecikmesinde sakınca bulunması durumunda” İçişleri Bakanı, derneği geçici olarak faaliyetten alıkoyarak derhal mahkemeye başvuracak. Mahkeme 48 saat içinde kararını verecek.

DERNEK DENETİM KURULUNA CEZA ARTIYOR

Dernek denetim kurullarının yasal denetimleri yapmamaları veya dernek yöneticilerinin zamanında yıllık beyannamesini vermemeleri halinde 3 aya kadar verilen hapis cezası yükseltilecek. Bu durumdaki kişilere artık 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası verilebilecek.

DERNEKLERE 7 BİN TL SINIRI

Teklifle, derneklere 7 bin TL ve üzeri her türlü gelir, gider ve ödemeleri bankalara veya PTT aracılığıyla yapılması zorunluluğu getirildi. Buna uymayan dernek yöneticilerine söz konuş paranın yüzde 10’una kadar idari para cezası verilecek.

CEZA ÜST SINIRI 50 MİLYON TL

Kabahatler Kanunu’nda yapılacak değişiklikle, Terörizmin Finansmanın Önlenmesi ile uyuşturucu madde suçlarıyla ilgili olarak tüzel kişilik yöneticilerinin aykırılığının saptanması durumunda verilebilecek 2 milyon TL’lik ceza üst sınırı 50 milyon TL’ye yükseltilecek. Eğer değeri daha yüksek ise işleme konu para miktarı 50 milyon TL’nin üzerinde ise uygulanacak para cezasında artırıma gidilecek.

AVUKATLARA BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Kanun değişikliğiyle avukatlar da “Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun” kapsamında bildirimle yükümlü kılınacaklar. Bildirim yükümlülüğüne uymayanlara verilen 5-10 bin TL’lik cezalar ise 30-50 bin TL seviyesine yükseltilecek. Finans kuruluşunun gerekli bildirimde bulunmaması halinde ise verilecek ceza işlem tutarının yüzde 5’inden az olamayacak. Aykırılığın saptanması ve kendisine iletilmesi halinde 30 günden az olmamak üzere tanınan sürede gerekli eksiklikleri tamamlamayana 500 bin TL para cezası verilecek. İhtarın yerine getirilmemesi halinde ise ceza kademeli olarak 1 milyon TL’ye kadar yükseltilecek.

AKLAMA SUÇUNA GİZLİ SORUŞTURMACI

Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’da yapılacak değişiklikle, aklama suçunun örgüt faaliyeti içerisinde işlenip işlenmediğine bakılmaksızın “gizli soruşturmacı” görevlendirilebilecek.

ŞİRKETLERE ELEKTRONİK ORTAM ZORUNLULUĞU GELİYOR

Teklifle Türk Ticaret Kanunu’nda da değişiklik yapılacak. Değişiklik yasalaşırsa, Ticaret Bakanlığı, “pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defterinin elektronik ortamda tutulmasını zorunlu” kılabilecek. Böylece bakanlık, şirketlerle ilgili her türlü değişikliği çok daha hızlı takip edebilecek.

HİSSE SAHİPLERİ KAYDA ALINACAK

Türk Ticaret Kanunu’nda yapılacak değişiklikle şirket hisse değişimlerine de sıkı takip getirilirken, hamiline yazılı pay sahibi olanların 31 Aralık 2021’e kadar Merkezi Kayıt Kuruluşu’na (MYK) bildirimde bulunacak. İlgili anonim şirketi kendisine başvuran pay sahipleri ile bilgilerin 5 gün içinde MYK’ya bildirecek. Aksi takdirde pisse sahipleri valiliklerce cezalandırılacaklar.

MALVARLIĞI TANIMI DEĞİŞİYOR

Terörizmin Finansmanının Önlenmesiyle ilgili kanunda yapılacak değişiklikle, izlenen kişi adına veya hesabına hareket edenlerin mülkiyetindeki fon, gelir ile bunların dönüşümünden elde edilen menfaatler de malvarlığı tanımı içerisine alınarak, kara paranın gizlenmesinin önüne geçilecek. Karaparanın önlenmesi hükümleri kapsamında yapılacak operasyon yetkisini artırmak için “kontrollü teslimat” düzenlemesi Terörizmin Önlenmesi için de kullanılabilecek.

BM’NİN IŞİD KARARI YASADA

Değişiklikle, BM Güvenlik Konseyi’nin 2015 yılında aldığı 2253 sayılı kararı da listelenecek kişi ve kuruluşların tasarrufundaki malvarlıklarının dondurulması kararı da Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında kanun kapsamına alınıyor. Böylece tüm devletlerin DAEŞ, El Nusra gibi terör örgütlerine yönelik malvarlığı sdondurma kararları çok daha hızlı uygulanabilecek.

CUMHURBAŞKANI'NA YENİ YETKİLER

Bugünkü yasada Cumhurbaşkanı’na tanınan yetkiler de artırılacak. BM Güvenlik konseyi kararlarına göre malvarlığı dondurma karaları Cumhurbaşkanı kararının Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla birlikte uygulanıyordu. Yasada yapılacak değişiklikle listeden çıkarılan kişilerle ilgili malvarlığı dondurma kararının kaldırılması kararı da doğrudan Cumhurbaşkanına tanındı. Ayrıca getirilen yeni düzenlemeyle, “Değerlendirme Komisyonunun önerisi üzerine Cumhurbaşkanı tarafından kişi kuruluş ve organizasyonların Birleşmiş Milletler Güvenlik konseyinin kararları ile bu kararlara dayanılarak çıkarılan müteakip kararlar uyarınca malvarlığının dondurulmasına ilişkin oluşturulan listede eklenmesi ve bu makul sebeplerin ortadan kalkması halinde listelerden çıkarılması Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne teklif edilebilir, Cumhurbaşkanının teklifi Dışişleri Bakanlığı tarafından Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne bildirilmesi” sağlanacak.

İKİ BAKANLIK VE ANKARA AĞIR CEZA MAHKEMESİ YETKİLİ OLACAK

Değişiklikle, terör örgütlerinin Türkiye’deki malvarlıklarının dondurulması ile ilgili yeni uygulamalar da getiriliyor. Buna göre mahkeme terör örgütü olduğuna kesin olarak karar verdiğinde “makul sebeplerin varlığına istinaden” Türkiye’deki kişi ve kuruluşların malvarlığının dondurulması kararı Değerlendirme Komisyonunun önerisi üzerine Hazine ve maliye Bakanı ile İçişleri Bakanı tarafından birlikte karar verilecek. Malvarlığı dondurma kararı verilmesi halinde derhal uygulanacak 48 saat içinde Hakimler ve Savcılar Kurulu’nun belirleyeceği Ankara Ağır Ceza Mahkemesi onayına sunulacak. Mahkeme 5 gün içinde dondurma kararını devamı ya da kaldırılması yönünde karar verecek. Daha sonra malvarlığı dondurma kararları 6’şar aylık dönemlerle incelenecek. Bu kişiler hakkında ayrıca suç duyurusunda bulunulacak.

Malvarlığının dondurulması kararının gereğine yerine getirmeyen kişinin, tüzel kişi temsilcisi olması halinde 10-100 bin TL para cezasından vazgeçilecek. Kanun değiştiğinde bu kişilere artık 1-3 yıl arası hapis cezası ve ayrıca adli para cezası verilecek. Kararı yerine getirmeyen kişi Fon sağlayan veya finansal hizmet veren bir kişiyse ayrıca 2 milyon TL’ye kadar para cezası de ödeyecek.